Gruntowice

Stan obecny

Brak informacji.

Historia

Dwór z XIX w.
Wieś wzmiankowana w "Liber Beneficiorum" Jana Łaskiego jako Grzemolthovycze. Na przestrzeni stuleci nosiła nazwę Grzymułtowice, zaś w XIX w. występuje już jako Gruntowiec. Na przestrzeni XV-XVIII w. wieś była gniazdem rodowym Grzymułtowskich h. Nieczuja. Pierwszym znanym właścicielem był Bronisz, po którym odziedziczyła Małgorzata wraz z synami Piotrem i Janem. Początkowo nazywali się oni "z Grzymułtowic", zaś w 1. poł. XVI w. zaczęli posługiwać się nazwiskiem utworzonym od nazwy wsi. Z bardziej znanych członków tej rodziny można wymienić kanonika gnieźnieńskiego - Mikołaja Grzymułtowskiego, który dzierżył dobra w latach 30. XVI w. Od ok. 1549 r. w ich rękach znalazło się pobliskie Stępuchowo, zwane wówczas Stopuchowem. W 2. poł. XVI w. znajdujemy tu Mikołaja ożenionego z Katarzyną Zbyszewską, następnie z Zofią Dzierdanowską; następnie syna (z 1. żony) - Adama. Do końca stulecia w rękach Adama G. znalazło się także Modrzewie i Puzdrowiec. Ok. 1580 r. dobra przejął brat Adama - Janusz. Ten w 1586 r. zapisywał 13 tys. złp. posagu i tyleż wiana żonie, Barbarze Grodzieńskiej. W skład ich dóbr weszło także Kozielsko, Miczkowicze (?) w pow. kcyńskim oraz 2 inne wsie w pow. gnieźnieńskim. Janusz pozostawił synów: Macieja, Stanisława - przyszłego starostę średzkiego i Andrzeja. Majątek odziedziczył Maciej, ożeniony z Jadwigą Baranowską. W 1639 r. zapisywał jej 20 tys. złp. posagu i t. wiana. W 1655 r. wystawił 2 żołnierzy na wojnę ze Szwedami. Po jego śmierci dziedzicem został Krzysztof G., kasztelan poznański. Jadwiga wyszła ponownie za mąż, za Adama Jakuba Gralewskiego, jednak ten nie został właścicielem dóbr. Co najmniej do 1682 r. znajdowały się one w rękach Krzysztofa, ożenionego z Aleksandrą Cecylią Leszczyńską z Leszna. Do końca życia pełnił zaszczytną funkcję marszałka Królowej Polski. Później dobra odziedziczyły jego córki: Anna Kazimiera i Katarzyna. Pierwsza wyszła za Władysława Czarnkowskiego, a druga za Andrzeja Gembickiego, zaś po śmierci tegoż za Adama Naramowskiego. Siostry odziedziczyły ogromny majątek; na skutek działów w 1698 r. Czarnkowska dostała 72 tys. ze starostwa pilskiego, klejnoty za 28 tys. i 110 tys. złp. na Czarnkowie. Naramowska dostała klucz stępuchowski z Grzymułtowicami warte 100 tys., 36 tys. na Brudzyniu, klejnotów za 30 tys., itd, itp, łącznie na kwotę 202908 złp. Krótko później rezygnowała siostrze połowę swoich dóbr. Do połowy XVIII w. Naramowska mało interesowała się majątkiem, a posesorem dóbr był Tomasz z Rzuchowa Górecki, sędzia grodzki nakielski. Po matce majątek odziedziczyły córki: Maria zamężna za Błażeja Krasińskiego i Zofia zam. za Franciszka Radzewskiego. W 1740 r. sprzedały majątek Walewskim. W 1783 r. Michał Walewski wraz z żoną Ksawerą z Turnów, rezygnowali cały majątek Stefanowi Turno, staroście pietrzykowskiemu, rotmistrzowi kawalerii narodowej. Kolejnym właścicielem dóbr został Aleksander Moszczeński h. Nałęcz, który nabył je za kwotę 500 tys. złp. W kontrakcie z 25 czerwca 1788 r. wymienia się: "Stempuchowo, Modrzewie, Pątnowo, Kozielsko, Grzymułtowice, Werkowo, Mierkowice, Mierkowiczki, Brudzyń, Puzdrowiec i Dziekczyn, os., Zakonowo i Lasowino pus. p. kc.". Pod pruskim zaborem wieś została podzielona na folwark i część włościańską. W poł. XIX w. właścicielem 304-morgowego majątku był Wincenty Moszczeński. W 1885 r. wieś liczyła 20 domów ze 169 m-cami, w tym 72 katolików i 97 ewangelików; 53 analfabetów. Skromny dworek dla zarządców wzniesiony został zapewne pod koniec XIX w. Niedługo później folwark został rozparcelowany a w jego miejscu powstały mniejsze gospodarstwa. Po 2. wojnie światowej budynek dworu stał się zwykłym domem mieszkalnym.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Wielka Genealogia Minakowskiego;
Teki Dworzaczka (Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Geoportal, Mapster.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór klasycystyczny. Budynek parterowy, nakryty dwuspadowym dachem krytym eternitem. W fasadzie centralnie umieszczony portyk, udający 2 rzędy kolumn w małym porządku; faktycznie jest ich sześć i dźwigają trójkątny fronton sięgający górnej kondygnacji. Nad frontonem dwuosiowa wystawka, zwieńczona półokrągłym przyczółkiem zdobionym ciekawą półkolistą rozetą i sterczynami. Środkowa z nich, najwyższa, posiada dodatkowo iglicę.

Park

Brak typowego parku dworskiego. Relikty ogrodu stanowią prawdopodobnie nieliczne drzewa na płd. od dworu.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011