Ziemnice

Stan obecny

Własność J.S.T. albo ANR

Historia

Dwór z 3 ćw. XIX w.
Pierwsza wzmianka o Ziemnicach pochodzi z 1282 r., kiedy to ze wsi pisał się niejaki Jarosław; kolejna z 1307 r., gdy z Z. pisał się Sobiezir. W źródłach wieś występuje jako Zimnice, Zamoczino albo Ziemice. Na pocz. XV w. należała ona do Borków-Gostyńskich z Osieczny. W latach 1420-21 z Maciejem Borkiem procesował się Andrzej Bojanowski, posiadacz Rusinowa. Spory dotyczyły głownie granic pomiędzy wsiami Rusinowo, Świerczyna i „Ziemice”. Dobra po Macieju odziedziczyli synowie: Mikołaj, Piotr i Maciej; dwaj ostatni otrzymali Gostyń oraz kilka wsi z klucza osieckiego, w tym Z. W 1471 r. Piotr Borek Gostyński zapisywał na swoich dobrach 1000 zł. węgierskich posagu i t. wiana żonie Barbarze. Wieś w 1580 r. miała 5 łanów osiadłych, 1 zagrodnika i 1 komornika. Na przeł. XVI i XVII w. dziedzicem na Ziemnicach i Górce byli Zygmunt i Piotr Borek Gostyńscy, synowie Jana i Anny Zborowskiej. W 1626 r. syn Zygmunta – Jan, zobowiązał się oprawić posag przyszłej żonie – Annie Jawornickiej. Ciż mieli syna Olbrachta i córkę Mariannę. W latach 50. XVII w. w sąsiedztwie Gostyńskich mieszkali Stanisława i Zofia Skrzetuscy, którzy prawdopodobnie sympatyzowali ze Szwedami w czasie 2. wojny szwedzkiej, czyli tzw. „potopu”. Pierwszy proces przeciwko Skrzetuskim którzy najeżdżali dobra Gostyńskich (co ciężko odchorowała jej matka), Zofia G. założyła w sądzie w 1655 r. Niedługo później Skrzetuscy wysłali do dworu Gostyńskich oddział rajtarów pod dow. rotmistrza Chromego, który zastrzelił młodego Olbrachta Gostyńskiego. Zaraz po wojnie, w 1658 r. matka i córka Gostyńskie pozywały Skrzetuskich o to morderstwo. W kolejnych latach w Z. gospodarowali Marianna z mężem Wiktorynem Kotlińskim. W 1683 r. zastawili oni Z. i Górki małżonkom Adamowi Stablewskiemu h. Oksza i Annie Dobrzyckiej. W 1691 r. postanowili załatwić dawne porachunki ze Skrzetuskimi i pozwali wnuków Stanisława Skrzetuskiego (a synów Łukasza) – Stanisława, Michała i Wojciecha Skrzetuskich.
Majątek na pocz. XVIII w. odziedziczyła córka Wiktoryna i Marianny – Anna Kotlińska – zamężna za Wojciecha Gierzyńskiego. Po śmierci pierwszego męża wyszła za Macieja Wyszławskiego, który zmarł przed 1730 r. Już w 1711 r. dokonała rezygnacji dóbr na rzecz Michała Głoskowskiego, zaś ich posesorem został Antoni Rogaliński h. Łodzia, podsędek ziemski wschowski. Ostatecznie Rogaliński został właścicielem dóbr, zaś w 1755 r. dokonał podziału majątku pomiędzy synów: Stanisława i Kaspra. Ziemice, Górkę, Jurków, Ujazd, Kowalewo, Lechowo, Kamieniec, Zalesie i Leszkowo otrzymał Stanisław Rogaliński (1733-1785). W 1769 r. w Ceradzu Kościelnym, Stanisław ożenił się z Teresą Katarzyną Julianną Wyssogota-Zakrzewską h. Wyskota (1749-1804). Mieli oni siedmioro dzieci: Donatę Dorotę, Ignację Franciszkę, Kunegundę Nepomucenę Barbarę, Nepomucenę Mariannę, Stanisława, Helenę oraz Wiktorię Helenę. Dobra Rogalińskich, czyli Jurkowo, Zimnice, etc... wydzierżawiono Wawrzyńcowi Rafalskiemu z żoną Julianną Myszkowską, a nast. (lata 70./80.) Marcinowi Kowalskiemu. W latach 90. tenutariuszem Z. i Górki był Jan Kmita. Dożywotnią dziedziczką Z. była wdowa po Stanisławie – Teresa z Zakrzewskich.
Jurkowo i Z. dostała po matce Donata Dorota Rogalińska, która wyszła za Macieja Chłapowskiego h. Dryja. W ten sposób stała się dziedziczką Czerwonej Wsi, zaś Chłapowski dostał J. i Z. w wianie. Ich syn Stanisław w 1833 r. zaślubił Henrykę Morawską, córkę Józefa i Pauliny z Łubieńskich (dziedziców Oporowa). Rok później, dnia 19 lipca 1934 r. zmarł Maciej Ch. i 22-go został pochowany w Czerwonej Wsi. Tu musimy wytłumaczyć, skąd w Z. znalazł się kolejny dziedzic – Henryk Tadeusz Dzierżykraj-Morawski z Chomęcic h. Drogosław. Był on synem Tadeusza (1821-1888), dziedzica Oporowa i Wiktorii Taczanowskiej h. Jastrzębiec, zaś ów Tadeusz (syn Franciszka a Paulo z Luboni i Anieli Wierzchowskiej) to kuzyn Henryki Morawskiej. Dlaczego Z. nie przekazano żadnemu z jedenaściorga dzieci Henryki i Stanisława Chłapowskiego? Tego nie wiemy. Być może Henryk po prostu kupił Ziemnice od ciotki, czego jednak nie jesteśmy w stanie zweryfikować.
Henryk Morawski dziedzicem Ziemnic był bardzo krótko. Jego siostra Elżbieta Teresa Józefa w 1868 r. wyszła za Witolda Józefa hr. Łubieńskiego z Łubnej h. Pomian i otrzymała te dobra w prezencie ślubnym. Zapewne to oni byli budowniczymi obecnego pałacu w Z. W 1873 r. za 152 tys. talarów dobra kupił od Łubieńskiego dawny właściciel Kunowa – Stanisław Trzebuchowski. Miał on syna Piotra i córkę Jadwigę. O innych dzieciach nic nam nie wiadomo. Piotr T. ożenił się z Florentyną Tribus (Triebus?), a w Ziemnicach rodziły się ich córki: Stefania Lucyna Helena i Anna Zofia Berta Genowefa. Siostra Piotra, Jadwiga T. w 1881 r. (już po sprzedaży majątku Niemcowi Meyerowi Coblinerowi) wyszła za Józefa Trzebuchowskiego, dziedzica Woli Rostowej.
W 1885 r. Ziemnice dzieliły się na wieś gospodarczą i wieś dworską w pow. kościańskim. Część wiejska miała 65 ha, 17 dymów i 104 m-ców, zaś dobra 756 ha, 10 dymów i 164 m-ców, w tym 4 ewangelików i 7 żydów; reszta to katolicy. W 1894 r. dobra wykupiła pruska Komisja Kolonizacyjna. Ziemie majątku rozparcelowano, a na powstałe gospodarstwa rolne sprowadzono osadników niemieckich. W 1926 r. księgi adresowe nie wykazują istnienia w Z. majątku ziemskiego. Ziemnice Nowe stanowiły gminę wiejską w pow. kościańskim i liczyły 349 m-ców. Był tu rybak S. Kęsicki, szewc J. Fabjańczyk, a także kowal G. Winkler. Po 2. wojnie światowej tereny dawnego majątku rozparcelowano pomiędzy rolników, bądź pozostały w rękach przedwojennych właścicieli (oczywiście tylko w przyp. Polaków). W pałacu znajdowały się mieszkania komunalne. W 2009 r. gmina wystawiła obiekt na sprzedaż i prawdopodobnie znalazł on nabywcę.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu, I.H. P.A.N.
Teki Dworzaczka (Regesty, Monografie) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga adresowa Polski dla przemysłu..., 1926;
Marcin Libicki „Dwory i pałace wiejskie w Wielkopolsce”, wyd. II, Poznań, 1996
Geoportal;
Mapster:
6707 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 4066_Storchnest_1940.jpg
6708 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 4066_Storchnest_1944.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wielokrotnie przebudowywany, wzniesiony na planie nierównomiernego prostokąta w dłuższej osi WzS-EzN, piętrowy o dość skomplikowanej bryle, z wieżyczką w lewym narożniku fasady. Na podst. zdjęć satelitarnych trudno ustalić w jakim kierunku skierowana jest fasada. W celu uzupełnienia opisu niezbędne dalsze badania terenowe.

Park

Pozostałości parku z XIX w. o pow. ok. 2 ha.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011