Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Tadeusz RepećMarek Kujawa

Gorazdowo

G. Wildhof (1943-45)

Województwo:wielkopolskie
Powiat:wrzesiński
Gmina:Kołaczkowo
Rodzaj obiektu:Dwór

Rejestr zabytków

Zespół:dworski, nr rej.: 962/A z 5.03.1970

Stan obecny

Stan własności na rok 2022 nieznany. Najprawdopodobniej J.S.T.

Historia

Dwór z przeł. XVIII / XIX w.
Gorazdowo to wieś leżąca 14 km na wschód od Miłosławia i ok. 15 km na płd. wschód od Wrześni. W aktach grodzkich i ziemskich występuje już na pocz. XV w., kiedy to dziedzicami byli Mikołaj i Jan. Ich potomek - Wyszek - nazywał siebie Gorazdowskim. W latach 1444-49 dwukrotnie zapisywał posag i wiano swej żonie Dorocie. Mieli oni synów: Jana, Stanisława i Mikołaja, zaś oprócz Gorazdowa posiadali Borkowo, Tarnowo, Paruchowo, Spławie i kamienicę w mieście Pyzdry, a także Marcinkowo i Wiewiórczyn w pow. kcyńskim. Z tychże braci Jan został plebanem w Gosczonowie (?) a bracia zapewnili mu utrzymanie w postaci corocznego czynszu, w wys. 14 grzywien. Siostrą panów Gorazdowskich była Dorota, zamężna za Piotra Cawalecz (Kawalec) - późniejszego (1469) burgrabię pyzdrskiego. Zacny burgrabia z czasem również przyjął nazwisko Gorazdowski; zmarł ok. 1495 r. Wdowa Barbara siedziała na swojej części z dziećmi: Mikołajem, Stanisławem i córkami: Katarzyną i Elżbietą, zam. za Wojciecha Gembarzewskiego. Po śmierci dziedziczki synowie sprzedali część wsi oraz Borkowo - Mikołajowi Szołdrskiemu h. Łodzia. Ok. 1510 r. pojawił się tu także Mikołaj Tomicki, ożeniony z Dorotą. Po kilku latach także on przezwał się Gorazdowskim. W latach 30. sprzedał swoją część Wyrzykowskim. Rodzinę Gorazdowskich reprezentowali wówczas synowie Mikołaja: Baltazar, Melchior, Kacper, Piotr, Anzelm i Gabriel. Tak więc jak widzimy wieś podzielona była co najmniej na kilka części. W poł. XVI w. znajdujemy kilka skromnych opisów. Na przykład gdy w 1547 r. Gabriel sprzedał wyderkafem łan pusty, łany: "Szczepanowski", "Piotrowskie" i poł. łanu "Chiczyński" swemu bratu Anzelmowi. Tę część "Anzelmowską" w 1555 r. Piotr. G. sprzedał wyderkafem Stanisławowi Komorskiemu. Anzelm posiadał też swoją sadzawkę, wedle stawu zwanego "Olszownik", którą odziedziczył po Melchiorze, a sprzedał Kacprowi. Kacper z kolei posiadał dwór, zaś obok niego rolę Gabriela, którą odkupił od brata za 100 złp. Dał mu w zamian części leżące przy drodze do Sokolnik, z drugiej zaś strony leżały części Melchiora i Piotra wraz z ogrodami. Trzy swoje ogrody zwane "Pastewnik" miał pomiędzy nimi Gabriel G., ponadto wodę zwaną "Kliny" koło stawu Bożej Męki. Dał to wszystko (również w 1555) Kasprowi w zamian za inne ogrody "w stronę Sokolnik, z dodatkiem dwóch wołów".
Swoje dwory posiadali zapewne wszyscy bracia, a na pewno Piotr, po którym odziedziczył majątek jego syn Jan w 1567 r. Rok później z wdzięczności zapisał ojcu i matce (Barbarze Woźnickiej) dożywocie na tych dobrach, zaś swej przyszłej żonie Dorocie dał po 800 złp. posagu i wiana. W latach 70. wśród współwłaścicieli wsi zaczęło pojawiać się coraz więcej nazwisk "obcych", a to za sprawą licznych transakcji, ożenków, itd. Opracowanie genealogii Gorazdowskich i ich powiązań z tymi wszystkimi ludźmi zajęłoby sporych rozmiarów monografię, dlatego poprzestaniemy na podaniu najważniejszych nazwisk: Rafał Przyjemski (1568), Maciej Wyganowski (1571), Kasper Sławieński (mąż Katarzyny, zięć Piotra G.), Tomasz Zieleński (1575). W 1586 r. Jakub G. (syn Kacpra) z żoną Heleną Oborską sprzedali wieś Rafałowi i Janowi G-skim. Pozostałe trzy części wsi w 1. poł. XVII w. należały do Mielżyńskich, Zieleńskich, Stanisława Przyjemskiego i in. W 1637 r. Elżbieta G., wdowa po Janie Golejewskim, sprzedała swoją część Maciejowi Korytowskiemu. Wyszła ona później za Macieja Pijanowskiego, wraz z którym sprzedali swą część w 1643 r. - braciom Pruszakom Bieniewskim. Mniej więcej w tym okresie ród Gorazdowskich się zakończył, bądź tez rozproszyli się oni po Wielkopolsce. Córka Wojciecha G. - Barbara zam. za Wawrowskiego - w 1647 r. sprzedała swą część Aleksandrowi Jaskólskiemu.
Po 2. wojnie szwedzkiej we wsi siedział Tomasz Trzebiński h. Szeliga, który w 1675 r. sprzedał część. G. i Żydowo swemu synowi Stanisławowi. Wieś nadal była podzielona, a jedna z części należała do Aleksandra Skąmpskiego. Na pocz. XVIII w. właścicielką połowy G. była córka Franciszka Arciszewskiego i Jadwigi Chrząstowskiej - Zofia. Arciszewskim zapisali tę wieś w 1693 r. Trzebińscy. Z rodziny tej pochodziła też żona posesora - Kazimierza Mieszkowskiego - Anna, a w 1745 r. we wsi urodził się ich syn Tomasz, następnie (w 1749) Józef. Kazimierz Mieszkowski h. Odrowąż zmarł w G. dnia 24 stycznia 1754 r.
W 2. poł. XVIII w. części wsi nazywane były "Skąpszczyzną", "Korytowszczyzną" i "Trzebińszczyzną". Na pierwszej siedzieli bracia Józef, Antoni i (najmłodszy) Wawrzyniec Skąpscy. W 1757 r. sprzedali oni dobra Wojciechowi Czarneckiemu. Dziesięć lat później swoją część sprzedał Czarnieckiemu również Jan Trzebiński, syn Antoniego i Marianny Ślepowrońskiej. Czarnecki był synem Józefa Antoniego i Barbary Rudnickiej, w owym czasie był on komornikiem granicznym brzesko-kujawskim. Rządził swoją częścią do końca XVIII w.
Anna Trzebińska, wdowa po Mieszkowskim wyszła później za Józefa Głowackiego. Z kolei Katarzyna, wdowa po Wojciechu Radolińskim wyszła za Antoniego Podgórskiego. W 1770 r. żył też syn Aleksandra i Anny Kozubowskiej - Stanisław Trzebiński. Na przestrzeni wielu lat toczyły się sprawy związane z majątkiem, pomiędzy Trzebińskimi a dziedzicami "Korytowszczyzny" - Płaczkowskimi. Wcześniej tę część kupił od Korytowskich Andrzej Radoliński, który nie miał jej komu przekazać. W 1780 r. Czarnecki sprzedał tę część Antoniemu Swinarskiemu, synowi Piotra; układ dot. tej części dziedzic zawarł także z Maciejem Swinarskim.
Wieś została ostatecznie scalona dopiero na pocz. XIX w. Jej właścicielami byli wówczas Raszewscy, a w 1828 r. wdowiec Lambert Raszewski zaślubił w Sokolnikach 25-letnią Eugenię Pomorską. Co się stało z tąż żoną nie wiemy, a w 1839 r. 43-letni wówczas dziedzic ożenił się z 2 lata starszą Anna Wierzbowską 1-o v. Eliasiewicz. Ok. 1840 r. Raszewski sprzedał G. Ignacemu Modlińskiemu, ożenionemu z Anną Wojakowską. Sam zamieszkał prawdopodobnie w Szczepowicach, gdzie później rządzili Ignacy R. z żoną Józefą Koczorowską. W latach 60. dziedziczką G. była Józefa Raszewska, żona Artakserxesa Wantoch-Rekowskiego. W 1864 r. sąd nałożył na ich majątek "areszt" a kilka lat później sprzedali oni Gorazdowo zięciowi - mężowi Anny - Stanisławowi Żychlińskiemu. Józefa zmarła 25 lutego 1890 r. w Gorazdowie, a pochowana została w Miłosławiu.
W 1885 r. wieś G. leżała na granicy z Królestwem Polskim i dzieliła na część wiejską oraz domenę. We wsi znajdowały się 22 domy ze 168 m-cami, w tym 162 katolików i 6 ewangelików; 39 analfabetów. Z kolei w części domenalnej było 14 domów i 275 m-ców, w tym 266 katolików i 9 ewangelików; 59 analfabetów. Majątek obejmował 3446 mórg, zaś grunty chłopskie (objęte hipoteką) 492 morgi. Stanisław Żychliński był weteranem powstania styczniowego, generalnym radcą poznańskiego ziemstwa kredytowego. Zmarł dnia 7 sierpnia 1916 r. Mieli z Anną troje dzieci: Józefa (1872-1941), Witolda (ur. 1877) i Celinę. W 1904 r. we Wrześni, Józef Żychliński ożenił się z Zofią Thiel (ur. ok. 1880) i miał z nią dwie córki: Annę zmarłą niemowlęciem w 1905 r. i Annę Marię Józefę (1907-1970). Po ślubie stał się oficjalnym posiadaczem Gorazdowa.
W 1926 r. majątek Żychlińskiego liczył 1014,4 ha, w tym 874,4 ha ziemi uprawnej, 10 ha łąk i pastwisk, 125 ha lasów i 5 ha nieużytków. Do fiskusa wykazywano 2588,52 talarów czystego dochodu gruntowego. Majątek posiadał własną gorzelnię, a gospodarstwo specjalizowało się w hodowli konia półkrwi szlachetnej. W 1930 r. wieś liczyła 604 mieszkańców; w części wiejskiej znajdowała się restauracja L. Pogłodzińskiego. W latach 1943-45 wieś nosiła nazwę G. Wildhof. Po 2. wojnie światowej dobra Żychlińskich zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty, Monografie) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal;
Mapster:
11813530 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3772_Sokolnik_X.1944_APP_Sygn._M.top.25-495.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Budynek parterowy, fasadą skierowany na południe, nakryty łamanym dachem krytym dachówką. Pośrodku obszerna wystawka dachowa zwieńczona trójkątnie, z dwoma oculusami. Po jej bokach lukarny doświetlające poddasze. Analogiczna wystawka i lukarny znajdują się od strony północnej. Wejście osłonięte gankiem wspartym na dwóch parach kolumn, dźwigającym taras na wysokości piętra.

Park

Park z k. XIX w. o pow. 6,26 ha, zachowany w dawnych granicach. Drzewostan położony w kierunku (zachodnim), już za lokalną drogą, nie stanowił parku lecz było to naturalne, mieszane zadrzewienie terenu.

Inne

2 oficyny.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.