Wola Książęca - Słupia

Stan obecny

Własność prywatna, w dworze sala bankietowa.

Historia

Dwór z pocz. XX w.
Pierwsza wzmianka o wsi Słupia (Slup) pochodzi z 1299 r., kiedy to Wojciech Gąska sprzedał wieś Mikołajowi Jankowiczowi, wojskiemu kaliskiemu. Dnia 19 marca onego roku, w Strzelnie, król Władysław Łokietek pozwolił na lokację wsi na prawie niemieckim. Już pod koniec XIV w. we wsi wznosił się pierwszy drewniany kościół, któremu w 1399 r. Henryk z Zimnej Wody nadał 2 łany wolne z S. oraz czynsz z młyna w Bachorzewie. Wieś stanowiła parafię p.w. świętego Mikołaja, co najmniej do pocz. XVII w. Później kościół popadł w ruinę, a pamięć o nim zaginęła. W 1464 r. dokonano rozgraniczenia Słupii od okolicznych wsi: Woli i Witaszyc, zaś w latach 1558 i 1563 od Bachorzewa i Słębic. Na pocz. XVI w. Słupia była jeszcze niezależna od Witaszyc i należała do dziedzica Jarocina – Jana Milay Jarockiego. Pierwszą wzmiankę w której dobra te występują łącznie, znajdujemy w poł. XVI w. Dziedzicami Słupi byli już wówczas Jaskuleccy. Po Andrzeju J. wieś odziedziczył Piotr Jaskulecki, który miał tu półtora łanu osiadłego i 3 komorników. W 1589 sprzedał on Słupię i Witaszyce Mikołajowi Łąckiemu, chorążemu poznańskiemu. W tamtych czasach we wsi był już młyn, zwany „Borowy”. Łącki w 1592 r. sprzedał swoje części Maciejowi Gołaskiemu, który zamiennie zwał się Bojanowskiem. Rodzina ta jak wiemy pieczętowała się herbem Junosza. Maciej G. seu B. był synem Marcina i Agnieszki Dobrzyckiej (seu (łac.) – albo). Rok później Maciej B. zapisywał na swoich dobrach 24 tys. złp. żonie Annie z Warzymowa Sokołowskiej, wdowie po Jerzym Kretkowskim, staroście wschowskim. Części dóbr w Gołaszynie, Strzyżewie i Dobrzycy Maciej Bojanowski dał swoim braciom: Gabryelowi i Piotrowi. W 1608 r. zawierał kontrakt odnośnie granic pomiędzy Wyszkami a Witaszycami, z Mikołajem Łąckim i Marcinem Wyszkowskim. Bojanowscy siedzieli w Witaszycach i Słupi do 1616 r., kiedy to Maciej sprzedał dobra Andrzejowi Szurkowskiemu, synowi Macieja. Jednocześnie na skasowanie swojej oprawy zgodziła się żona Macieja - Anna.
Maciej i Anna Bojanowscy mieli troje dzieci: Wojciecha, Urszulę i Annę, z których dziedziczką W. i S. została Urszula zamężna za Zygmunta ze Skrzypny Twardowskiego, sekretarza królewskiego. W 1618 r. dział Andrzeja Szurkowskiego (o żadnym Suchorzewskim w Słupii nic nam nie wiadomo) miał 1 i pół łanu kmiecego, 2 łany puste, 3 komorników i 4 koła młyńskie (?). W 1638 r. Urszula Twardowska sprzedała połowę W. i Słupię Stanisławowi Przyjemskiemu, za kwotę 26.5 tys. złp. To samo dwa lata później uczyniła jej siostra Anna, zamężna za Mikołaja Szołdrskiego h. Łodzia. Tenże Przyjemski w 1621 r. ożenił się z Anna Czarnkowską, zmarłą w 1629 r. Po niecałym roku ożenił się ponownie, z Anną Beatą Opalińską h. Łodzia, z którą miał synów: Piotra, Andrzeja i Stanisława oraz córkę Katarzynę. Środkowy syn, Andrzej (1632-1677) w 1660 r. sprzedał Witaszyce i Słupię Barbarze Czeskiej z Rozbitka, wdowie po Stefanie Czeskim. Żona Andrzeja – Dorota Rozdrażewska – zrzekła się swoich praw. Zapiski z tego okresu sugerują, że wieś była podzielona pomiędzy Czeską a Przyjemskiego. Onaż w 1669 r. sprzedała swoją część Stanisławowi Koczorowskiemu, zaś Przyjemski dzierżawił dobra Wojciechowi Twardowskiemu. Syn owego Koczorowskiego, Mikołaj, w 1683 r. sprzedał W. i Słupię Stanisławowi Linowskiemu, ożenionemu z Urszulą Lipską h. Grabie. Tenże Linowski miał z Urszulą syna Jana Franciszka, który odziedziczył dobra. Jan Franciszek Linowski będąc już pisarzem grodzkim konińskim, sprzedał dobra Witaszyce i Słupia wdowie po Franciszku Koszutskim h. Leszczyc – Zofii Miaskowskiej h. Bończa. Około 1710 r. dziedzicem był jej syn – Kazimierz Koszutski. Po Kazimierzu dobra przejął daleki krewniak - Adam Koszutski (1670-1734). Rodzicami Adama K. byli: Piotr, pisarz ziemski poznański i Barbara Konarzewska. W latach 40. XVIII w. dziedzicami W. i S. byli: Stanisław, Piotr, Franciszek, Paweł i Ambroży – synowie Adama. Ciż bracia mieli także siostry: Konstancję i Zofię. W 1744 r. bracia postanowili całe dobra sprzedać najstarszemu spośród siebie – Stanisławowi - ożenionemu z Rozalią Zbijewską h. Rola. Stanisław K. siedział tu zaledwie 11 lat, a w 1755 r. postanowił sprzedać dobra W. i S. wraz z czterema młynami, Franciszkowi Salezemu Gorzeńskiemu h. Nałęcz, pułkownikowi w Koronie, za pokaźną kwotę 170 tys. ówczesnych złotych. Zacny dziedzic – Franciszek - w tym okresie wybudował dwór nie tylko w Witaszycach, ale również w Słupi. Dziedzic F. S. Gorzeński pozostawił dziesięcioro dzieci: Leona, Piotra, Leokadię, Tymoteusza Pawła, Makarego Stefana Melchiora, Tomasza, Józefinę, Feliksa Jana Nepomucena, Nicefora Henryka Zachariasza oraz Ludwikę. Z drugiej (n.n.) żony pochodziło jeszcze dwoje dzieci: córka Helena i syn Antoni. W 1800 r. za oficjalnego dziedzica W., Słupi i Holendrów uważany był Nicefor Gorzeński, poseł woj. kaliskiego na sejm czteroletni, członek Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji Rzadowej i... (długa lista tytułów). Jego żoną była córka Macieja i Salomei Nakwaskiej h. Prus (III) – Konstancja Sołtyk h. własnego. Ze związku tego pochodził syn - Józef Feliks Stanisław Gorzeński (1783-1802). Nicefor i Konstancja nie mieli więcej dzieci, więc na kolejnego dziedzica W. i Słupi wyznaczono bratanka dziedzica – Michała Gorzeńskiego, syna Feliksa (1750-1843) i Anny Zienkowicz h. Siestrzeniec (1770-1808). Dnia 30 listopada 1843 r. w Krakowie Michał ożenił się z Donatą Bronisławą Turno h. własnego (1816-1888). Mieli jedyną córkę Helenę, zamężną za Leona Dembińskiego h. Rawicz. Michał jako zasłużony oficer odznaczony był srebrnym krzyżem wojskowym. W 1861 r. sprzedał on majątek Niemcowi, pułkownikowi wojska pruskiego – Karolowi Voss. W 1880 r. Voss który kupił inny majątek, sprzedał Witaszyce wraz ze Słupią pruskiej Komisji Kolonizacyjnej.
W 1885 r. na Słupię składała się wieś i folwark. Wieś wraz z Borowcem tworzyła okręg wiejski, w którym było 7 domów z 45 m-cami (41 katolików i 4 ewangelików) oraz 67 ha gruntów. Folwark z 9 domami i 148 m-cami wchodził w skład okręgu dworskiego Witaszyce. W tamtym czasie właścicielem majątku był Willy Dülong, pochodzący z francusko-niemieckiej rodziny. Pod koniec XIX w. Willy sprzedał Witaszyce i Słupię Janowi von Ohnesorge, ożenionemu z Natalią Burleigh-Conkling. Ok. 1910 r. dziedzice wybudowali w Słupii opisywany dwór, zapewne jako siedzibę letnią albo myśliwską. Mieli oni jedyną córkę Paulinę (1898-2000), która dnia 3 lutego 1921 r. w pałacu w Witaszycach zaślubiła Konrada Aleksandra hr. Bnińskiego h. Łodzia (1895-1961). Ten był synem Witolda Rafała i Bronisławy Piwnickiej h. Lubicz. Mieli z Pauliną dwoje dzieci: Joannę Paulinę (1919-1971) zamężną za Andrzeja hr. Pusłowskiego h. Szeliga, a nast. za Mariana Płoskiego oraz Piotra, ożenionego z Teresą hr. Bnińską h. Łodzia. W okresie międzywojennym Słupia nie figurowała już jako samodzielny folwark w księgach adresowych. Występuje jedynie na mapach archiwalnych, do 1945 r. Paulina Bnińska zmarła w 2000 r. w USA, na Florydzie, dożywszy wieku 102 lat. W okresie 1939-45 wieś nosiła nazwę Shönwinkel, co w wolnym tłumaczeniu oznacza „ładny zakątek”. Po 2. wojnie światowej dawny folwark stał się zwyczajnym terenem wiejskim.
Wieś „Słupia” k. Jarocina nie występuje na współczesnych mapach. Gdyby wieś istniała miałaby teraz (2018), jak łatwo policzyć – 719 lat. Po 2. wojnie światowej obszar Słupi został włączony w granice administracyjne wsi Wola Książęca.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty, Monografie) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Powiat jarociński: http://www.powiat-jarocinski.pl/Perelki_architektoniczne.html
Księga Adresowa Polski dla przemysłu..., 1926;
Geoportal;
Mapster:
6720 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 4071_Jarotschin_1889.jpg
6722 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 4071_Jarotschin_1944.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór położony na wzniesieniu, wśród zieleni. Dzięki mansardowym dachom nakrywającym wszystkie części oraz mansardowym okienkom, dwór w Woli Książęcej przywołuje XIX-wieczne realizacje w tak zwanym kostiumie francuskim. O bardzo dobrych proporcjach i harmonijnie zestawionych bryłach, w części parterowy, w części piętrowy, z płytkim ryzalitem na osi fasady przechodzącym w kwadratową wieżyczkę. W bocznej elewacji balkon osłonięty daszkiem, wspartym na dwóch filarach.

Park

Park z XIX / pocz. XX w. niegdyś o pow. 3,4 ha, obecnie o pow. trudnej do ustalenia, z powodu współczesnego podziału geodezyjnego. Aktualny układ i wielkość działek nie odzwierciedla granic dawnego parku. Zajmował on głównie dz. nr 22 (z dworem), dz. nr 1177/1 i rozciągał się dalej na zachód, gdzie przechodził w mieszany las. W parku dokonano nowych nasadzeń, m.in. azalii i krzewów.

Inne

Jerzy M. polskiezabytki.pl