Strychowo

Stan obecny

Strychowo nr 16

Historia

Dwór z lat 80. XIX w.
Pierwsze zapiski o Strychowie pochodzą z 2. poł. XV w., gdy należała ona do dziedzica Jarkuszewa (Arkuszewa?) - Wojciecha Jarkuszewskiego. Dalej znajdujemy Jana Jarkuszewskiego, a w 1493 r. Wojciecha Strychowskiego, który w tymże roku zapisywał na poł. wsi posag żonie Małgorzacie. Ok. 1510 r. rozgraniczono Strychowo od Obory i Braciszewa, o czym informują akta ziemskie gnieźnieńskie. Wojciech i Małgorzata mieli syna Mikołaja, ten zaś ożenił się z n.n. Katarzyną. Ta po śmierci męża wyszła za Andrzeja Chlebowskiego. Wieś składała się wówczas z łanów kmiecych i dziedzicznych. Niebawem dobra stały się własnością Janusza Latalskiego h. Prawdzic, hrabiego z Łabiszyna. Po nim odziedziczył je Jerzy Latalski, a nastepnie kolejny Jerzy, wojewodzic poznański. Warto przypomnieć, że Latalscy posiadali rozległe dobra nie tylko w pow. gnieźnieńskim, ale także w okolicach rodzinnego Łabiszyna i w pow. nakielskim. Strychowo w tamtym okresie miało 4 łany kmiece, zaś na pocz. XVII w. liczba ta zmniejszyła się do trzech. Ok. 1609 r. majątek po ojcu odziedziczył Stanisław Latalski ożeniony z Marianną z Werbna Rydzyńską. W 1617 r. sprzedał on dobra w pow. gnieźnieńskim swemu bratu Stanisławowi, zaś ten Mikołajowi Latalskiemu. Mikołaj nie miał zamiaru siedzieć na nowo zakupionych włościach tylko niezwłocznie odsprzedał je szwagrowi, Andrzejowi Rejowi z Nagłowic, dworzaninowi królewskiemu. Rok później, czyli w 1618 r. Rej zapisywał już na Strychowie, Rzegnowie i Myślęcinie posag swojej żonie Zofii Latalskiej. Również nie zabawił tu długo, bo już w 1623 r. sprzedał w.w. dobra plus Owieczki Rafałowi Latalskiemu, za kwotę 40 tys. złp. Kolejnymi Latalskimi na Strychowie byli: Stanisław, a następnie Władysław ożeniony z Eufrozyną Mielęcką. Ok. 1682 r. ta będąc już wdową, przez krótki okres siedziała na Strychowie. Po śmierci Władysława wyszła za Adama Lubstowskiego, starostę kruszwickiego. Najwyraźniej wydzierżawiła S. Wojciechowi Paruszewskiemu h. Rogala, którego kwitowała w 1691 r. z 18 tys. złp. z dóbr S. i Rzegnowo. Z pierwszym mężem Władysławem miała syna Stanisława, który odziedziczył majątek. Ten ożenił się z Eleonorą Żychlińską h. Dołęga. W 1706 r. matka scedowała swoje dożywocie i oprawę, na wszystkich 3 synów: Stanisława, Jerzego i Konstantego. Były to dobra: Dębica Wielka i Mała, Brzozogaj, Pępice, Owieczki, Bojenice, Dziatkowo, Rzegnowo, Strychowo oraz Nowawieś. Strychowo trzymał najpierw Stanisław, a następnie Jerzy Latalski. W 1720 r. dziedzicem S. był już Stefan Skarbek - Malczewski h. Awdaniec. Ożenił się on z Dorotą Pierzchlińską, z którą miał synów: Wojciecha, Marcina i najmłodszego Maksymiliana. Starsi bracia w 1747 r. dali zobowiązanie sprzedaży Strychowa Józefowi Przybyszewskiemu, synowi Franciszka i Teresy Miaskowskiej h. Bończa. Do transakcji tej doszło dopiero po osiągnięciu pełnoletnosci przez Maksa.
Józef Przybyszewski ożeniony był z Konstancją Pierzchlińską. W 1754 r. pełnił już funkcję komornika granicznego poznańskiego, zapłacił za S. i Rzegnowo 35 tys. złp. W 1776 r. dziedzic był ciężko chory i przekazał majątek swoim synom: Wojciechowi, Marcinowi i Karolowi. Ci w 1782 r. sprzedali dobra Kazimierzowi Gądkowskiemu, pisarzewiczowi grodzkiemu poznańskiemu i Antoniemu Gutowskiemu, podwojewodzemu gnieźnieńskiemu. W ciągu kilku kolejnych lat zarówno jeden jak i drugi, dali zobowiązanie sprzedaży Strychowa dziedzicowi Owieczek - Andrzejowi Twardowskiemu, pułkownikowi w Koronie. W 1787 r. Twardowski był już jedynym właścicielem S., a należności dla Gądkowskich spłacał do ok. 1791 r. Po III rozbiorze Polski dobra zabrał rząd pruski. Folwark zapewne był dzierżawiony kolejnym posesorom. W 1. poł. XIX w. byli to Jaworscy, z których Elżbieta w 1829 r. wyszła za Nepomucena Rożnowskiego z Kamieńca. W 1842 r. dziedzicem wsi był Ksawery Chylewski, który zaślubił Annę Balbinę Karońską. Rok później urodził się im syn Ludwik Marcin Antoni, a w 1844 r. córka Pelagia. W 1848 r. urodził się drugi syn, Kazimierz, jednak zmarł w 1852 r., tuż po śmierci ojca - Ksawerego. Balbina Chylewska na przeł. lat 50. i 60. sprzedała majątek Ignacemu Mukułowskiemu ożenionemu z Hieronimą Brzeską h. Oksza. W 1869 r. urodził im się syn Stanisław Kostka Ignacy, a rok później córka Maria. Prawdopodobnie to dla Mukułowskich wzniesiony został obecny dwór w otoczeniu parku. W 1885 r. na Strychowo składały się wieś i okręg dworski. Wieś miała 7 domów i 41 m-ców, w tym 34 katolików i 7 ewangelików, zaś okręg wraz z Nową Wsią 13 domów i 159 m-ców, w tym 147 katolików i 12 ewangelików. Podział gruntów wyglądał następująco: wieś - 90 ha, w tym 66 ha ziemi uprawnej i 9 ha łak, dwór - 506 ha, w tym 420 ha ziemi uprawnej, 36 ha łąk i 41 ha lasu. Po rządach Mukułowskich wieś przeszła w obce ręce. Po wyzwoleniu Polski w 1920 r. właściciele nie wyjechali do Niemiec, tylko pozostali w majątku. W 1926 r. dobra Strychowo posiadał Otto Glockin. W 1926 r. pod jego zarządem majątek liczył 268,5 ha, na co składało się 249 ha ziem uprawnych, 13 ha łąk i pastwisk, 6 ha nieużytków i 0,5 ha wody. Jako podstawę do wyliczenia podatku podawano 822 talary czystego dochodu gruntowego. W okresie międzywojennym wieś leżała w powiecie gnieźnieńskim, a w 1930 r. liczyła 356 m-ców. Był tu także kowal J. Koperski oraz kołodziej M. Grotowski. Po 2. wojnie światowej pozostałości folwarku zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego. Utworzono tu Państwowe Gospodarstwo Rolne, zlikwidowane ustawowo w latach 90. XX w. W dworze za czasów PGR-u mieścił się biurowiec.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Wielka Genealogia Minakowskiego;
Mapster:
5543 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
plik mapy: 3470_Libau_1911.jpg
Geoportal.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wzniesiony na planie prostokąta, w dłuższej osi W-E, fasadą skierowany na północ. Parterowy, nakryty dwuspadowym dachem z trójkątną wystawką od północy. Od zachodu dostawiona niewielka parterowa przybudówka.
Układ przestrzenny zespołu dworskiego zasadniczo się nie zmienił. Wyburzono jeden budynek gospodarczy zachodniej pierzei, który został wzniesiony na nowo, dalej w kier. zachodnim, kosztem części parku.

Park

Park z 2. poł. XIX w. o pow. 2,48 ha, z 2 dużymi stawami: w części zachodniej i płn.-wschodniej. Założenie nie posiada wyodrębnionej dz. ewid. i stanowi wraz z dworem i podwórzem gospodarczym fragment dużej dz. rolnej nr ...6/3 o pow. 67,004 ha (Geoportal, 17.08.2017 r.).

Inne

Zabudowania gospodarcze, XIX / XX w.
Gorzelnia

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011