Roszków

Stan obecny

Ruina. Stan własności nieznany.

Historia

Dwór z pocz. XVIII / XIX w.
Historia wsi Roszków (wcześniej Roszkowo) związana jest z pobliskim Jarocinem, natomiast ma niewiele wspólnego z Roszkówkiem leżącym niedaleko Zakrzewa, na płd. od miasta Jarocina. W 2. połowie XV w. rodzimi mieszkańcy Roszkowa nazwali się Roszkowskimi. W 1470 r. siedziała tu Małgorzata zamężna za Mikołaja Bieganowskiego. Roszkowscy posiadali także inne okoliczne miejscowości, np Śmiełów. Na pocz. XVI w. wieś po braciach Janie i Jobie, odziedziczyła wdowa po Janie – Katarzyna, wraz z synami: Jakubem, Piotrem i Andrzejem. Z tychże dziedzicem został Andrzej, ożeniony z Zofią Turkówną z Łącka. W 1564 r. wieś miała 7 śladów osiadłych, z których płacono po 12 gr. fertonów biskupom poznańskim. W 1578 r. w Roszkowie było 7 śladów osiadłych, 1 pusty, 4 zagrodników i 4 komorników. W tamtym czasie na jednym z działów siedział Mikołaj Noskowski, porucznik Stanisława Chwalibowskiego. Pod koniec XVI w. część Roszkowa przeszła na Jana Rozdrażewskiego, kasztelana potulickiego, ożenionego z Katarzyną Potulicką. W 1618 r. Barbara Chwalibogowska posiadała tu 6 śladów osiadłych, 4 zagrodników, 2 komorników i młyn. W kolejnych latach przez wieś przewinęli się Trąmpczyńscy, a ok. 1650 r. nabył ją Stanisław Słonecki, ożeniony z Dorotą Radzewską. Dziedzic zapisywał jakieś sumy na wyderkaf dla kościoła parafialnego w Jarocinie. Miał z Dorotą synów: Andrzeja i Jana oraz córkę Dorotę. Przez kilkanaście lat Słoneccy wyderkowali także części Roszkowa Radolińskim z Jarocina, aż w końcu (ok. 1665 r.) stała się ona własnością Andrzeja Radolińskiego, sędziego surrogata grodzkiego i podstarościego poznańskiego. Od tego momentu wieś należała nieprzerwanie do klucza dóbr jarocińskich, od k. XIX w. wchodziła w skład domeny, a w okresie międzywojennym majoratu Bogusław-Jarocin. Genealogię właścicieli Jarocina – Radolińskich, a potem von Radolin, można prześledzić w opisie pałacu Jarocin w naszym katalogu. Dwór dla zarządców majątku postawiono w Roszkowie już na pocz. XVIII w. W późniejszym okresie był on wielokrotnie przebudowywany.
W 1885 r. na Roszków składało się leśnictwo, wieś i folwark w pow. pleszewskim. We wsi znajdowały się 24 domy ze 192 m-cami; miała też ona swoje 131 ha gruntów. Na terenie leśnictwa mieszkało tylko 6 osób, zaś w folwarku było 234 m-ców w 13 domach. Leśnictwo i folwark wchodziły w skład okręgu dominalnego Bogusław. W 1926 r. Roszków wraz z folwarkami Dąbrowa i Ługi miał 952 ha obszaru, w tym 855,5 ha ziem uprawnych, 32,75 ha łąk i pastwisk, 32,75 ha nieużytków i 1 ha wody. Majątek posiadał gorzelnię i pługi parowe. Dzierżawcą dóbr wchodzących w skład domeny w Bogusławie (Jarocin) była Helena Draeger. Do majątku należała także gorzelnia. Właścicielem majoratu był w tamtym czasie książę Hugo von Radolin. W 1926 r. wieś liczyła 645 m-ców. Po wybuchu 2. wojny światowej Niemcy przemianowali Roszków na Rossdorf. Po wojnie dawne dobra zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego. Na terenie folwarku powstała Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna w Roszkowie, która w pałacu ulokowała swoje biura. Oprócz tego w pałacu znajdowały się mieszkania oraz świetlica wiejska, użytkowana przez miejscowe KGW. W 2004 r. Spółdzielnię przejęła RSP w Kotlinie, która obecnie (2018) jest w stanie likwidacji. Od momentu opuszczenia dworu przez użytkowników, budynek sukcesywnie popada w ruinę.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty, Monografie) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Powiat jarociński: http://www.powiat-jarocinski.pl/Perelki_architektoniczne.html
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski dla przemysłu..., 1926;
Geoportal;
Mapster:
6718 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 4070_Gora_1911.jpg
6719 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 4070_Gora_1940.jpg
16388 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 4070_Gora_1944_UPKrak.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wzniesiony na planie prostokąta, w dłuższej osi zbliżonej do N-S, fasadą skierowany na zachód. Budynek składa się z 3 brył o różnych wysokościach, a w płd.-zach. narożniku posiada wieżę zwieńczoną baniastym hełmem z iglicą. Najwyższa część – północna - jest piętrowa i nakryta dwuspadowym dachem, zorientowana poprzecznie do dłuższej osi budynku. Środkowa część to raczej niski łącznik z piętrową częścią południową, do której dostawiona jest wieża. Swój koszmarny wygląd budowla zawdzięcza zapewne powojennym „remontom” i przebudowom.

Park

Pozostałości parku z k. XIX w. o pow. ok. 2 ha., z czego większość to wody dwóch stawów, zasilanych wodą przepływającego przez założenie kanału. Park jest zdewastowany, a zachowane resztki starodrzewu nie mają więcej niż 0,6 ha. Na zachodnim ze stawów znajduje się półwysep, na którym zachowały się relikty budynku z k. XIX w. Wcześniej park rozciągał się dalej na południe i na wschód, w różnych okresach zajmując obszar 6-10 ha. We wschodniej części parku, w okresie od k. XIX w. do 1945 r. znajdowała się bażantarnia.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011