Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Rafał GościnnyMarek Kujawa

Rostworowo

Rossgarten

Województwo:wielkopolskie
Powiat:poznański
Gmina:Rokietnica
Rodzaj obiektu:Dwór

Stan obecny

Stan własności nieznany.

Historia

Dwór z k. XVIII w.
Wieś występuje w zapiskach także jako Rostworowo, Rozworowo i Rosworowo. Pierwsza wzmianka o niej pochodzi z 1386 r., kiedy to R. rozgraniczano od Nieczajny. W 1387 r. z R. pisali się Bronisz, Wojciech i Iwon ożeniony z Wichną, zmarły w 1388 r. Na podst. skąpych zapisek trudno sporządzić genealogię Rosworowskich, dlatego musimy poprzestać na podaniu imion i okresów w jakich występują. Piotr R. wzmiankowany był w 1391 r., zaś Mikołaj w latach 1391-93. Na pocz. XV w. część wsi należała także do dziedziców pobliskiego Żydowa, czyli Żydowskich. Znany był Dziersław Żydowski, który pisał się także z Rozwarowa. W 1404 r. toczył on spór z Tomisławem z Grąbiewa o dziedzinę Młyniewo, który powoływał się na prawo bliższości do niej, jednak Dziersław dzielnie odpierał zarzuty. Żył na pewno jeszcze w 1430 r., gdy kupił połowę Święcina od Świechny Gryżyńskiej (z Uzarzewa). Potomkiem Dziersława był jego wnuk o takim samym imieniu, który w 1491 r. zapisywał 525 florenów posagu i t. wiana żonie Barbarze. Zapiska mówi o wsi oraz folwarku, czyli we wsi zapewne wznosił się pierwszy dwór, a także o prawie do wyrębu drzew w celach budowlanych i opałowych w lasach dziedziny Lulin. Potomkiem tegoż Dziersława był Wojciech Rozwarowski, a następnie Jakub (1577) i Maciej (1580) Rozwarowscy. Tenże Maciej był dziedzicem Lulina, a w R. posiadał 6 łanów osiadłych, jedną ćwierć karczmarską i 4 zagrodników. Na pocz. XVII w. nazwisko dziedziców przybrało formę „Rostworowskich”. W 1622 r. właścicielem wsi był Jakub R., kasztelan przemęcki. Jakąś część prawdopodobnie posiadała jego siostra Zofia, zamężna za Jana z Chodzieży Potulickiego h. Grzymała. Dziedzic ożeniony był z Elzbietą Opalińską h. Łodzia, z którą mieli synów Jana i Wawrzyńca. W 1639 r. Jakub R. już nie żył, zaś z wdową i synami procesował się ksiądz Anzelm Raciborski, kanonik poznański. Po Jakubie dziedzicem był Jan R., następnie rodzina ta zniknęła z kart historii Rostworowa. Po okresie 2. wojny szwedzkiej i wojnie z Rakoczym we wsi osiedli Krystian i Wojciech Kierscy h. Jastrzębiec, synowie Aleksandra. W 1664 r. w imieniu swoim i braci: Stefana i Franciszka, dali oni dożywocie na R. swojej matce – Katarzynie z d. Marczewskiej. Po śmierci matki wieś przypadła Franciszkowi Kierskiemu, ożenionemu z Dorotą Wyssogota-Zakrzewską h. Wyskota. Mieli oni trzy córki: Barbarę, Marcjannę i Jadwigę, z których po śmierci dziedzica ok. 1691 r. dobra odziedziczyła Barbara, zamężna za Stefana Zakrzewskiego. Matka po śmierci Franciszka wyszła za Andrzeja Wilkońskiego h. Odrowąż, któremu w 1701 r. Barbara wraz z kuzynami Kierskimi sprzedali majątek, za kwotę 42 tys. złp. Nowy dziedzic był bardzo bogobojny i w 1706 r. zapisywał jakieś kwoty pieniędzy Klasztorowi Karmelitów Bosych w Poznaniu. Po Andrzeju W. w 1710 r. odziedziczył R. jego bratanek Franciszek, syn Rafała Wilkońskiego i Urszuli Kierskiej. Posesorem majątku w tamtym okresie był Stanisław Ulatowski, ożeniony z Krystyną Zbijewską h. Rola. W latach 20. XVIII w. posesję tę scedował na Stanisława Rolę-Zbijewskiego, ożenionego z Urszulą z Zadorskich. Zbijewscy mieli synów Pawła i Wojciecha, późniejszego dziedzica, pułkownika wojska koronnego. W 1748 r. Wojciech ożenił się z Barbarą Bystram h. Tarnawa i miał z nią ośmioro dzieci. W późniejszych czasach za zasługi otrzymał starostwo łagiewnickie. Zmarł pod koniec lat 80. XVIII w. Dziedzicem R. został zapewne Wawrzyniec z żoną Felicjanną, zaś posesorem dóbr był Adam, ożeniony z Wiktorią Moraczewską h. Cholewa, który objął po ojcu funkcję starosty. Niebawem na dziedzica po ojcu wyznaczono Walentego Zbijewskiego. W zw. z tym jego bracia Adam i Wawrzyniec (porucznik w Koronie) zgodzili się na sprzedaż wsi przez Walentego, w ręce Melchiora Korytowskiego h. Mora.
Na dalsze losy wsi miał jednak wpływ stary zapis, którego ojciec Wojciech dokonał w 1760 r. Otóż zapisał on skrypt dłużny niejakiemu Franciszkowi Krzyżanowskiemu. Po latach bracia Franciszka: Michał – kasztelan santocki oraz Piotr – wicewojewoda poznański, wyciągnęli dokument na światło dzienne i na jego podstawie przejęli dobra w R. Na przełomie XVIII i XIX w. wybudowali we wsi nowy dwór. W latach 30. znajdujemy nieoczekiwaną zmianę nazwiska właścicieli; z Krzyżanowskich nagle stają się oni Krzyżańskimi. Niestety na podst. skąpych danych nie jesteśmy w stanie wytłumaczyć tego zjawiska. Ludwikowi i Elżbiecie z Chełkowskich Krzyżańskim urodziła się w 1835 r. córka Tekla (ochrzczona w Kadzewie w 1837). Niedługo później właścicielem R. został Władysław Szołdrski, ożeniony z Aleksandryną Taylor ze Szczodrochowa. W 1843 r. w R. urodził się ich syn Kazimierz Albin Karol Melchior, a później jeszcze kolejnych sześciu: Tadeusz, Stefan, Wacław, Teodor, Józef i Marian Ignacy. W 2. poł. XIX w. Szołdrscy przebudowali dwór, nadając mu współczesną formę. W 1967 r. dziedzic dokupił do majątku wieś Wyganowo pod Kępnem. W 1875 r. oficjalnym właścicielem R. został najstarszy z braci – Tadeusz. Osiem lat później sprzedał on majątek hr. Janowi Szołdrskiemu (kuzynowi, ur. w 1850 r.), synowi Włodzimierza i Marii Szołdrskiej.
W 1885 r. R. stanowiło majętność w pow. poznańskim o pow. 594,85 ha, w tym 503,77 ha ziemi uprawnej, 41,08 ha łąk, 20,06 ha pastwisk, 15,02 ha lasu, 14,41 ha nieużytków i 0,51 ha wody. Czysty dochód gruntowy podawany do wyliczenia podatku wynosił 7949 marek. Gospodarstwo specjalizowało się w hodowli koni, bydła i owiec. Na terenie wsi znajdowało się 9 domów ze 170 m-cami, w tym 167 katolików i 3 protestantów. Szołdrscy byli także właścicielami pobliskiego Żydowa. Jan (w odróżnieniu od całej rodziny, która preferowała kuzynki...) nie wybrał żony o tym samym nazwisku, lecz zaślubił Antoninę Marię Eleonorę Żychlińską h. Szeliga. Mieli oni troje dzieci: Jana Wiktora, Marię Zenobię Antoninę oraz Wiktora. Około 1918 r. rozbudowali dwór o skrzydło. Wiktor ożenił się z Marią Amelią Franciszką Koczorowską h. Rogala, z którą jednakowoż nie mieli potomstwa. W 1926 r. majątek pod jego zarządem miał 595 ha obszaru, w tym 539 ha ziemi uprawnej, 26 ha łąk i pastwisk oraz 30 ha lasu. Czysty dochód gruntowy wynosił 2644 talary (podobnie jak obszar, dochód gruntowy od 1885 r. zmienił się bardzo nieznacznie). Po wybuchu 2. wojny światowej właścicieli wyeksmitowano z majątku. Wieś w latach 1939-43 nosiła nazwę Rossgarten, z kolei na mapie z 1944 r. zapisano jej nazwę w 3. postaciach: Rostworowo, Roztworowo i Rossgarten. Po wojnie dobra w Żydowie i R. zostały przejęte przez Skarb Państwa Polskiego. Na bazie pozostałości dawnego folwarku utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne, zlikwidowane ustawowo na pocz. lat 90. XX w.

Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Słownik Historyczny Ziem Polskich w Średniowieczu, Inst. Historycznego P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Kurjer Poznański Nr. 373, wydanie popołudniowe, Poznań, piątek dnia 14 sierpnia 1936
Księga adresowa Polski dla przemysłu..., 1926;
Geoportal;
Mapster:
5536 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3466_Wargowo_1940.jpg
5537 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3466_Wargowo_1944.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Budynek usytuowany na niewielkim wzniesieniu, wybudowany na planie prostokąta w dłuższej osi N-S, z piętrową przybudówką od zachodu.
Układ przestrzenny zespołu dworskiego, po 2. wojnie św. został całkowicie przekształcony.

Park

Park z k. XVIII w. o pow. 3,791 ha wraz z terenami po wsch. stronie podwórza gospodarczego, które do 2. w. św. stanowiły sad. Park o pow. 5 ha (1944 r.) rozdzielony był na część ozdobną (od zachodu – o pow. 1,845 ha) i sady, przejściem do dworu prowadzącym pomiędzy stodołami i samym dworem. W okresie powojennym na terenie sadu wybudowano kolejne obiekty zakładu PGR. Ze starego ogrodzenia parku zachowały się ceglane filary bramy głównej. Park rozciągał się pomiędzy ul. Rostworowską i Ogrodową (W-E) i Sobocką a podwórzem gospodarczym (N-S).

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.