Racendów

Stan obecny

Stan techniczny: bardzo dobry.
Własność J.S.T. Sklep, mieszkania.

Historia

Dwór z 3. ćw. XIX w.
W czasach staropolskich wieś nazywana była Racedowem, a w zapiskach znajdują się także inne postacie tej nazwy: Racendowo, Reczssadowo (1388), Ratszadowo, Raczadowo (1579) i niem. Ratzendau. W 1388 r. z Reczsadowa pisał się niejaki Gyszbracht. W aktach grodzkich i ziemskich wyjątkowo nie znajdujemy zapisek z XV i połowy XVI w., dopiero w 1579 r. pojawia się informacja o braciach Stanisławie i Janie Racadowskich (Raczadowskich), zaś „Słownik Geograficzny...” Chlebowskiego i s-ki wymienia w tym roku także Macieja Mańkowskiego. Ciż Raczadowscy byli synami Piotra R. i Małgorzaty Strzedzewskiej. Później dziedzicem był kolejny Jan – syn Stanisława - ożeniony z Jadwigą Grabską h. Wczele. Mieli oni córkę Małgorzatę, która wyszła za Remigiana Dziękczyńskiego. Tym sposobem Dziękczyński stał się dziedzicem części wsi. W 1591 r. małżonkowie D. sprzedali połowę Racadowa Jerzemu Zawadzkiemu h. Korzbok, za kwotę 3700 złp. Druga połowa należała do Stanisława R., który w 1609 r. sprzedał ją Walentynowi Trąmpczyńskiemu i Baltazarowi Golskiemu. Ci zaledwie po roku także odsprzedali swoją część Zawadzkim. Po Jerzym Z. dziedzicem był Wojciech Zawadzki, syn Marcina, który w 1619 r. sprzedał wieś Marcinowi z Werbna Rydzyńskiemu h. Wierzbna, synowi Gabriela. Tenże Marcin w 1624 r. zapisywał na swoich innych wsiach, t.j. Dryżynie i Psiadurze (Hunsloch) 15 tys. złp. posagu żonie, Mariannie z Zawady Zawadzkiej h. Korzbok, córce Wojciecha. Ciż mieli synów: Franciszka i Piotra, który w latach 60. XVII w. dostał się do niewoli tatarskiej. Na wykup brata zaciągnięto pożyczkę 16 tys. złp. u Jana Lipskiego, pisarza ziemskiego kaliskiego, której zastawem była wieś Racadowo. Bracia mieli też siostrę Teresę, zamężną za Franciszka Tworzyańskiego, syna Jana. Co ciekawe, Piotra Rydzyńskiego uwolniono z rąk tatarów, ale niestety był już wtedy „pomieszany na umyśle”. Do opieki nad Piotrem król specjalnie wyznaczył kuratora – Wojciecha Zbijewskiego h. Rola. W 1670 r. Teresa Tw. i Zbijewski sprzedali Racadowo należące do Piotra R., Jakubowi Miaskowskiemu h. Bończa, synowi Jakuba, za 20 tys. złp. Po Jakubie Miaskowskim odziedziczył dobra jego syn Franciszek (1650-1713), ożeniony z Jadwigą Kuczkowską. Mieli oni córkę Zofię i dwóch synów: Jakuba i Jana. Właścicielem R. został Jakub Miaskowski, który w 1723 r. sprzedał swoje Korzkwy i część Skrzypna Janowi Niemojewskiemu z Szarleja k. Inowrocławia. Dziedzic mieszkał w Racendowie, a „pracował” w Kaliszu, gdzie był sędzią kapturowym w kaliskim sądzie. W 1723 r. ożenił się z Julianną Miaskowską (1690-1755), której zapisał 10 tys. złp. posagu. Miaskowscy prawdopodobnie nie posiadali potomstwa. Niestety nie wiadomo, na kogo Miaskowski zapisał dobra w swoim testamencie z dnia 20 listopada 1735 r.
W pol. XVIII w. właścicielami R. byli Władysław Zieliński h. Ciołek z żoną Aleksandrą Chlebowską h. Poraj. Mieli oni dwie córki: Krystynę i Józefę oraz synów: Ignacego i Franciszka. W 1775 r. oficjalną dziedziczką R. była Chlebowska. Zieliński miał później kolejną żonę, jednak nie ma to już z Racendowem żadnego związku. Wieś przeszła na sukcesorów brata Aleksandry – Mikołaja Chlebowskiego (1700-1757), ożenionego z Anną Swiniarską h. Poraj. Jak widzimy Chlebowski umarł w 1757 r. a później Swiniarska wyszła za Macieja Krzyckiego, z którym miała córkę Weronikę. Taż Weronika w 1784 r. była już dwukrotną wdową – po Mycielskim i po Stefanie Garczyńskim (1730-1773), generał-majorem wojsk koronnym. W 1792 r. Weronika z Krzyckich Garczyńska sprzedała Racendowo swojemu synowi Franciszkowi, za sumę 137 tys. złp.
Po III rozbiorze Polski wieś znajdowała się w rękach niemieckich, a w latach 80. XIX w. kupili ją żydzi Marcus Cohn i Magnus Czapski, którzy unowocześnili gospodarstwo i doprowadzili je do wysokiej kultury rolnej. W 1885 r. Racendów stanowił dominium i okręg dominalny w pow. pleszewskim. We wsi znajdowało się 8 domów z 230 m-cami. Dobra wraz z folwarkiem Nowa Ruda liczyły 908,7 ha, w tym 645,54 ha ziem uprawnych, 24,17 ha łąk, 212,86 ha lasów i 0,9 ha wody. Czysty dochód gruntowy wynosił 6973 marek. Cały okręg wraz z Nową Rudą miał 10 domów i 254 m-ców, w tym 171 katolików i 83 ewangelików. Majątek posiadał wiatrak, cegielnię, maślarnię i fabrykę serów. Była tu także niewielka huta szkła zarządzana przez właścicieli. Pod koniec XIX w. dobra przekazano (sprzedano?) Komisji Kolonizacyjnej, która rozparcelowała ziemie folwarku. Utworzono tu mniejsze gospodarstwa, na które sprowadzono kolonistów niemieckich. W 1911 r. wybudowano dla nich kościół ewangelicki (obecnie filialny, par. w Sławoszewie). Po 2. wojnie światowej ziemie dawnego majątku stały się zwyczajnymi terenami wiejskimi.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty, Monografie) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Powiat jarociński: http://www.powiat-jarocinski.pl/Perelki_architektoniczne.html
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Geoportal;
Mapster:
6720 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 4071_Jarotschin_1889.jpg
6722 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 4071_Jarotschin_1944.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wzniesiony na planie prostokąta, fasadą skierowany na płn.-wschód, gdzie niegdyś znajdował się okrągły podjazd. Budynek parterowy, nakryty dachem dwuspadowym. Wejście w fasadzie nie jest umieszczone symetrycznie, znajduje się w nieznacznym, piętrowym ryzalicie, zwieńczonym trójkątnym frontonem.
Układ przestrzenny zespołu dworskiego jest całkowicie zatarty. Po 2. wojnie światowej wyburzono większość zabudowań gospodarczych, zmieniono także przebieg lokalnych traktów komunikacyjnych.

Park

Park z k. XIX w., obecnie nieistniejący. Park zajmował prostokąt wokół dworu o pow. 2,2 ha. Po północnej i zachodniej stronie stawów leżących w zach. części założenia znajdowały się sady owocowe o pow. ok. 2 ha. Po parku zachowały się tylko nieliczne, pojedyncze drzewa.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011