Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się
Miniatura Prusinów
2019, zdjęcie Jacek Koszalik
Miniatura Prusinów

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Marek KujawaJacek KoszalikRadosław Musiałowski

Prusinów

Prusinow

Województwo:wielkopolskie
Powiat:jarociński
Gmina:Żerków
Rodzaj obiektu:Dwór

Stan obecny

Własność prywatna

Historia

Dwór z poł. XIX w.
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1288 r., kiedy to król Przemysław II pozwolił Piotrowi Prusinowskiemu, synowi Tomasza, na lokację P. na prawie niemieckim. W 1318 r. z P. pisał się Stefan, a pomiędzy 1352 a 1370 – Przecław. Na pocz. XV w. we wsi pojawili się Lubascy, zapewne z miejscowości o pokrewnej nazwie leżącej gdzieś nad rzeczką Lubienką. W 1435 r. Wojciech Lubaski zapisywał na poł. Lubasza i poł. Prusinowa 150 grzywien posagu i t. wiana. żonie Małgorzacie. Rodzimi mieszkańcy wsi z XV w. pisali się z Prusinowa, a w 2. poł. tegoż stulecia przyjęli nazwisko Prusinowskich. Oprócz nich pod koniec stulecia pojawili się Skoraczewscy z Wielkiego Lubienia i Słaboszewscy ze Słaboszewa. W tamtym czasie na Lubience pracował już młyn wodny, należący do Prusinowskich. W 1529 r. Stanisław Prusinowski sprzedał swoją część wsi generałowi Gabrielowi Złotkowskiemu, miecznikowi kaliskiemu. Po 5 latach ten odprzedał tę część za 40 grzywien synom Andrzeja P. i Jadwigi: Marcinowi, Janowi, Mikołajowi, Stanisławowi i Gabrielowi. Bracia podzielili się dobrami, a na przestrzeni kolejnych lat zamieniali się, sprzedawali i wyderkowali swoje części. Ostatecznie jako jedyny dziedzic z tej rodziny pozostał Mikołaj, ożeniony z n.n. Jadwigą, wzmiankowany ok. 1570 r. Następnie siedzieli tu Niemieczkowscy; na pocz. XVII w. dziedzicem był Adam N., syn Krzysztofa i Anny Żernickiej, a następnie Andrzej N. ożeniony z Anną Gorzeńską, córką Macieja. Współwłaścicielem wsi był w tamtym czasie (1618 r.) był Jan Gurowski, syn Marcina, ożeniony z Zofią Prusinowską. Niedługo później w zapiskach pojawili się także kolejni Prusinowscy, np Zygmunt ożeniony z Dorotą Drogoszewską. Wszyscy oni ok. 1633 r. sprzedali swoje części Prusinowa (z wyjątkiem działu Stanisława Prusinowskiego) Adamowi Niniewskiemu. Aż do najazdu wojsk szwedzkich w 1655 r. zarówno Stanisław P, jak i Niniewski (Nieniewski) wielokrotnie wydzierżawiali dobra. St. Prusinowski w latach 40. XVII w. ożenił się ponownie, z Heleną Karłowską. Dość znanym dzierżawcą Prusinowa w tamtych latach był Jan Dzierzbiński. Po Stanisławie P., w 1655 r. dziedzicem wsi został bratanek Piotr Prusinowski, syn Zygmunta, ożeniony z Teresą Przysiecką. W 1673 r. zarówno Prusinowscy, jak i siedzący tu Dzierzbiński, sprzedali swoje części P. Piotrowi Radeckiemu, synowi Jana, ożenionemu z Jadwigą Dzierzbińską (córką wspomnianego wyżej dzierżawcy). Warto zauważyć, ze właścicielem części wsi był też nadal Jan Prusinowski, syn Stanisława i Karłowskiej. W 1675 r. sprzedał on dobra Janowi Łoś - Golińskiemu, dziedzicowi Trąmpczyna, który 5 lat później ożenił się z Konstancją Krusińską. Ciż mieli jedyną córkę Teresę, zamężną za Krzysztofa Prusimskiego z Kolna h. Nałęcz. Jeszcze w 1684 r. córka Stanisława Prusinowskiego – Jadwiga – kwitowała sumy od Łosia - Golińskiego. Z tych pieniędzy 600 złp. scedowała bratu – Piotrowi Prusinowskiemu. Na pocz. XVIII w. Krusińska prawdopodobnie już nie żyła, bo jako żona Golińskiego wymieniana jest Anna Bojanowska h. Junosza, 1-o v. Trąmpczyńska. Wydzierżawiała ona wieś swojemu synowi Władysławowi Trąmpczyńskiemu.
Jak wspomniano wyżej, Teresa G. wyszła za Krzysztofa Prusimskiego, który tym sposobem dostał dobra w wianie. Dziedzicem wsi spośród siedmiorga dzieci Prusimskich został Paweł, ożeniony z Katarzyną Konstancją Rozdrażewską h. Doliwa. Posesorem zastawnym wsi w latach 20/30. XVIII w. był bratanek Władysława T. – Mikołaj Trąmpczyński. Paweł i Katarzyna Prusimscy mieli syna Antoniego, który w 1766 r. sprzedał wieś Walentemu Jaksa-Żeromskiemu h. Gryf, synowi Józefa i Marianny Nierackiej, komornikowi granicznemu sieradzkiemu. W dalszym okresie mamy sporą lukę w zapiskach. Być może w początkowym okresie zaborów, majątek znalazł się w rękach niemieckich? Sporo zapisek dotyczy też Prusinowa pod Poznaniem. Z kolei „Słownik...” Chlebowskiego i s-ki podaje jako dziedzica Zielińskiego, jednak nie precyzuje w jakim okresie siedział on w Prusinowie. Dopiero w 2. poł. XIX w. wiemy na pewno, że dziedzicem P. był Stefan Józef Dobrogoyski z Dobrogościc h. Grabie (1841-1892). Żoną dziedzica była Tekla Szeliska (1840-1913), z którą mieli oni syna Stanisława, ożenionego z Zofią Oświęcimską oraz córkę Wandę.
W 1885 r. Prusinów stanowił wieś i dominium w pow. pleszewskim. We wsi znajdowało się 10 domów z 79 m-cami, w tym 63 katolików i 16 ewangelików. Na terenie domeny było 5 domów i 51 m-ców, w tym 47 katolików i 4 ewangelików. Obszar majątku wynosił 194,01 ha, w tym 166,77 ha ziem uprawnych, 18,07 ha łąk, 0,87 ha pastwisk, 2,81 ha lasu oraz 5,49 ha nieużytków. Czysty dochód gruntowy wynosił 1935 marek. Dziedzic Stefan D. miał brata Artura który również mieszkał w Prusinowie. Jako że Artur zmarł rok po bracie, w 1883 r., wdowa po nim – Jadwiga Zofia Krajewska - postanowiła sprzedać majątek w obce ręce. Pięć lat później na subhaście w Jarocinie syn Artura – Bronisław Dobrogoyski – wykupił Prusinów z rąk niemieckich. W 1900 r. ożenił się on w Kobylinie z 20-letnią panną, Kazimierą Kutzner. Na pocz. XX w. majątek w P. kupił dr. praw Zdzisław Skarżyński h. Bończa. W grudniu 1912 r. w Lgowie zaślubił on Olgę Marię hr. Ostroróg-Gorzeńską h. Nałęcz (1880-1920). Miał z nią pięcioro dzieci: Marię, Zofię, Henryka, Kaliksta i Antoniego. Dziesięć lat po śmierci Olgi, ok. 1930 r. Zdzisław S. ożenił się z Magdaleną Steingraht von Moyland (1909-1969), z którą mieli córkę Krystynę. W 1926 r. Prusinów pod zarządem Skarżyńskiego miał 200 ha obszaru, na co składało się 150 ha ziem uprawnych, 17 ha łąk i pastwisk, 11 ha nieużytków i 0,25 ha wody. Czysty dochód gruntowy podawany jako podstawa do wyliczenia podatku wynosił 562 talary. Gospodarstwo specjalizowało się m.in. w hodowli konia szlachetnego półkrwi. Skarżyńscy siedzieli tu zapewne do wybuchu 2. wojny światowej. Po wojnie dobra zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego. Pozostałości folwarku najwidoczniej przeszły w ręce prywatne, gdyż z czasem rozebrano wszystkie zabudowania folwarku. Przeobrażeniu uległ też dwór i park.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty, Monografie) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Powiat jarociński: http://www.powiat-jarocinski.pl/Perelki_architektoniczne.html
Geoportal;
Mapster:
6624 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3972_Robakow_1940.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

W miejscu nieistniejącego folwarku nie pozostał żaden ślad po dawnych zabudowaniach gospodarczych, zaś na miejscu dworu wznosi się budynek, co do którego nie mamy pewności czy stanowi dwór, czy też jego przebudowane relikty. Budynek wzniesiony jest na planie prostokąta w dłuższej osi W-E, wejściem skierowany na północ, piętrowy i nakryty dachem naczółkowym.

Park

Pozostałości parku dworskiego z XIX w. zajmują obecnie ok. 3 ha, z tym że w znacznej mierze są to nieużytki. Pomiaru dokonaliśmy od dawnej zachodniej granicy parku, aż do wzgórza z kapliczką po drugiej stronie drogi przecinającej park z płn. na południe.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Marek Kujawa11 miesięcy temu
Opis dotyczy zespołu dworskiego położonego we wschodniej cz. Prusinowa. Ob. na dz. ewid nr ...312/8. Musze rozwinąć go i uzupełnić, bo okazuje się, że we wsi były dwa folwarki. Nieco na zachód położony był drugi zespół dworski - Prinzenau - należący do Niemców. Nowy opis wkrótce.