Piaskowo

Stan obecny

Własność prywatna.

Historia

Dwór z 1897 r.
Piaskowo to wieś granicząca od płd.-wschodu z Szamotułami. Inne Piaskowo znajduje się ok. 10 km na zachód i sąsiaduje z miasteczkiem Ostroróg. Pierwsza wzmianka, w której zapisana została jako "Pascowo", pochodzi z 1388 r. Liczne odmiany tej nazwy znajdują się w źródłach do roku 1582, później wszelkie zapiski o tej wsi się urywają. Już na przeł. XIV i XV w. był tu kościół i parafia, a od 1432 r. wieś (wraz z kościołem i jego dochodami) znalazła się w parafii Ostroróg. Możemy jedynie się domyślać, że pierwotny kościół w P. upadł ze wzgl. na brak pieniędzy, a co za tym idzie - remontów. Pierwszym znanym plebanem parafii w P. był Mikołaj (lata 1396-1405), następnie Jan, zaś w latach 1420-24 Tomasz, który wydzierżawił dochody miejscowego kościoła wikariuszowi z Ostroroga.
Pierwszym znanym dziedzicem P. był Andrzej Paszkowski, który miał synów: Mikołaja i Zachariasza. Tenże Mikołaj był zaufanym starosty generalnego wielkopolski - Sędziwoja z Ostroroga, który uczynił go swoim wicestarostą. Był on także burgrabią w Kościanie i wicewojewodą w Poznaniu. Tradycyjnie dziedzice toczyli liczne spory, m.in. z żydem Szymonem z Poznania albo z Nitartem z Gorzycy, o jakieś nieoddane pieniądze. Zachariasz w 1424 r. toczył spór z Parysem z Pożarowa, o budowę młyna w Biezdrowie. Cztery lata później procesował się z dominikankami św. Katarzyny w Poznaniu. W 1435 r. był współdziedzicem Biezdrowa. W poł. XV w. wieś przeszła w ręce właścicieli miasta Ostroróg. W zapiskach nie znajdujemy kolejnych potomków Piaskowskich (czy też Paszkowskich); dopiero w 1510 r. dowiadujemy się, że obie połowy Piaskowa posiadają Wacław i Stanisław Ostrorogowie. Nieliczne informacje o poborze z tego okresu podają, że dziesięcinę snopową z 10 łanów oraz po 6 gr. z łanu płacono mansjonarzom w Ostrorogu. Ponadto wieś dawała meszne w postaci owsa prepozytowi (w O.?) i żyta - mansjonarzom w O. Rok 1582 to ostatnia data, kiedy wymieniony został folwark w Piaskowie, leżący w parafii Ostroróg. Przerwa w zapiskach trwa aż do roku 1785, kiedy to Michał i Franciszek Niegolewscy h. Grzymała, sprzedali Piaskowo i Kąsinowo Marcelemu Żółtowskiemu h. Ogończyk. Przerwę tę można tłumaczyć na różne sposoby, aczkolwiek nie znaleźliśmy żadnego konkretnego potwierdzenia tych teorii:
1) Nazwa "Piaskowo" na 200 lat zanikła, a folwark stał się częścią dóbr Kąsinowo
2) Folwark stał się częścią dóbr K.K., z których wyszedł pod koniec XVIII w.
3) Wieś (dobra) należała do cystersów z Lądu. Może mieć z tym związek fakt, że w 1664 r. Barbara Kwilecka - kasztelanowa z Lądu - wybudowała we wsi nowy kościół p.w. świętego Jakuba.
Marceli Żółtowski był synem Bogusława i Ludwiki Chłapowskiej h. Dryja. Ożenił się z Julianną Niegolewską h. Grzymała, z którą mieli syna Jana (1781-1839) i córkę Joannę. W 1810 r. Jan ożenił się z Emilią Ignacją Niegolewską, córką Felicjana i Magdaleny. Mieli dwoje dzieci: Sewerynę zamężną za Bnińskiego i Edmunda Marcelego Nepomucena (1812-1884), ożenionego (ślub w 1841 r.) z Felicjanną Niegolewską. Ze związku tego pochodziło pięcioro dzieci, w tym: Anna, Emilia, Edmund Jan Apolinary (1853-1926) i Seweryn (1855-1891). Za czasów panowania Żółtowskich, majątek w Piaskowie otrzymał miano "dóbr rycerskich" - Rittergut. W 1885 r. zlikwidowano podział na wieś i dobra. W cz. wiejskiej znajdowały się 2 domy z 17 m-cami, a na terenie folwarku 6 domów z 76 m-cami. Dobra wchodziły w skład okręgu dominalnego w Kąsinowie. Pod koniec XIX w. Piaskowo zostało rozparcelowane i przejęte przez Bank Ziemski w Poznaniu. W 1895 r. resztówkę z 500 morgami ziemi kupił za 82,5 tys. marek, budowniczy Henryk Wysocki z Szamotuł. Dwa lata później wybudował tu opisywany dwór, w otoczeniu którego założono niewielki park. Prawdopodobnie dopiero na pocz. XX w. albo po wyzwoleniu Polski, gospodarstwo kupiła rodzina Henclewskich. W 1926 r. pod zarządem Piotra Henclewskiego miało 214 ha obszaru, w tym 180 ha ziemi uprawnej, 20 ha łąk i pastwisk, 3 ha lasu, 10 ha nieużytków i 1 ha wody. W celu wyliczenia podatku gruntowego, do urzędu skarbowego wykazywano kwotę 399 talarów tzw. czystego dochodu. W 1930 r. Piaskowo stanowiło wieś oraz gminę w pow. szamotulskim i liczyło 318 m-ców. W 1938 r. Henclewski rozparcelował dobra, a część ziemi wraz z dworem sprzedał Józefowi Śmieszchalskiemu. Po 2. wojnie światowej dwór został oddany przedwojennemu właścicielowi.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Słownik Historyczno - Geograficzny Ziem Polskich w Średniowieczu, Instytut Historyczny P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski..., 1930 r.;
Geoportal;
Mapster:
11811822 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3465_(1856)_Kazmierz_1892_APP_Sygn._M.top.25-1512.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wybudowany na planie kwadratu, w stylu miejskiej willi, piętrowy na wysokich piwnicach, nakryty dachem dwuspadowym z wieżyczkami i facjatkami. W fasadzie umieszczono wieżę z wejściem do budynku, zwieńczoną namiotowym dachem z chorągiewką z datą 1897. Elewacje dworu wykonane są z czerwonej cegły, urozmaicone tynkowanym detalem architektonicznym, w tym gzymsami i półokrągłymi obramieniami okien. Przed wejściem znajduje się ozdobny drewniany ganek.

Park

Pozostałości niewielkiego parku z k. XIX w. o pow. 0,27 ha, niegdyś 0,63 ha (w 1940 r.).

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011