Osowo

Stan obecny

Własność prywatna.

Historia

Dwór z poł. XIX w.
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1268 r., kiedy to książę Bolesław, syn Odonicza potwierdził nadanie wsi dla klasztoru lubińskiego, z 1231 r. Inne potwierdzenia tego nadania pochodziły z 1277 i 1295 r. Klasztor lubiński był wlaścicielem wsi aż do 1. poł. XIX w. W 1580 r. Osowo posiadało 8 łanów, z czego 5 i ¾ łanu należało do sołectwa. Ponadto był tu 1 zagrodnik, 1 komornik i 1 rzemieślnik oraz wiatrak. Dopiero na pocz. XIX w. w zapiskach pojawiają się pierwsi dzierżawcy, którymi była rodzina Augustyna Chełkowskiego i Nepomuceny z Malczewskich. Jeżeli dobra miały posesorów, musiał tu być i dwór, o którym jednakowoż żadnych wzmianek w tym okresie nie znajdujemy. W 1837 r. wieś liczyła 80 m-ców i 12 dymów. Zapewne jeszcze w latach 30. XIX w. nastąpiło uwłaszczenie chłopów, którzy otrzymali część gruntów majątku, leżącą we wschodniej cz. wsi. Tam też powstało Osowo Nowe (Neu Ossowo), zwykła ulicówka z gospodarstwami po bokach. Folwark sprywatyzowano, sprzedając go Fennerom. Za ich „rządów” nastąpił dynamiczny rozwój majątku i jego unowocześnienie, co spowodowało, że otrzymał on zaszczytne miano dóbr rycerskich. W 1885 r. Osowo Nowe miało 8 domów i 73 m-ców, w tym 4 ewangelików, zaś O. Stare (Alt Ossowo) - 5 domów i 37 m-ców, w tym 12 ewangelików. Pozostali m-cy byli wyznania katolickiego. O. Stare stanowiło wieś oraz domenę w pow. kościańskim. Część wsi „domenalna” posiadała 5 domów i 80 m-ców, w tym 57 ewangelików. Do majątku należało 324,12 ha gruntów, w tym 181,64 ha ziem uprawnych, 22,8 ha łąk, 52,59 ha pastwisk, 52,06 ha lasów, 14,28 ha nieużytków i 0,75 ha wody. Czysty dochód gruntowy oszacowano na 2235 marek. Właścicielką w tym czasie była Ida Fenner. W okresie międzywojennym Osowo Stare stanowiło obszar dworski z właścicielką Luizą Fenner. W 1926 r. wieś liczyła 100 m-ców, zaś majątek miał 323,2 ha obszaru, w tym 181 ha ziem uprawnych, 75,32 ha łąk i pastwisk, 52,6 ha lasów oraz 14,28 ha nieużytków. Czysty dochód gruntowy podawany jako podstawa do naliczenia podatku wynosił 745 talarów. W okresie 1939-45 wieś nosiła nazwę Ossen. Po wojnie dobra zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego. Osowo Stare stało się typową wsią rolniczą. W budynku dworu mieściła się m.in. szkoła.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty, Monografie) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka Genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Mapster:
6709 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 4067_Lubin_1940.jpg
Geoportal.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wzniesiony na planie prostokąta, w dłuższej osi N/NW-S/SE, fasadą zwrócony na W/SW. Budynek parterowy, nakryty dwuspadowym dachem z lukarnami. W obu dłuższych elewacjach trójosiowe ryzality zwieńczone trójkątnymi wystawkami.
Co ciekawe, nie licząc zniknięcia parku, układ przestrzenny zespołu dworskiego zmienił się nieznacznie. Większość starych zabudowań podwórza gospodarczego wznosi się na swoich miejscach, doszły jedynie 2 nowsze budynki.

Park

Pozostałości parku z XIX w. o pow. ok. 0,2 ha. Reszta parku została wykarczowana, zamieniona na pola uprawne lub nieużytki. Zachowane relikty parku znajdują się wraz z dworem na dz. ewid. nr ...14/2 o pow. 0,6393 ha (Geoportal, 4 02.2018 r.). Niegdyś park rozciągał się dalej na zachód, zajmując obszar 1,3 ha.

Inne

Zabudowania gospodarcze

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011