Drzewce

Stan obecny

Stan techniczny - b. dobry.
Stan własności - nieznany.

Historia

Dwór z 1860 r.
Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z pocz. XV w. W 1412 r. o granice wsi Poniec i Drzewce procesowali się Sobko Wyskota i wdowa Hinczkonis (?). W 2. poł. XV w. połowa wsi należała do posesorki Ponieca – Anny – żony Jana Ralewskiego. W tym okresie właściciele zaczęli posługiwać się nazwiskiem Drzewieckich. W 1517 r. Piotr Drzewiecki zapisywał na dobrach 60 grzywien posagu i t. wiana żonie Agnieszce Pigłowskiej. Po jego śmierci z wdową procesował się brat Jan. Piotr miał trzech synów: Wojciecha, Jana i Bartosza, którzy w 1530 r. wyderkowali dobra wujowi. W kolejnych latach wśród dzierżawców pojawiają się Mikołaj i Hieronim Krakwicze. W 1567 r. Wojciech D. sprzedał swoje części bratu Marcinowi. Ten rok później zapisał na dobrach 700 złp. posagu i t. wiana żonie Zofii Ratajskiej. Od 1587 r. część wsi znalazła się w rękach Macieja Ratajskiego, bratanka Marcina i Jakuba Drzewieckich. W 1589 r. sprzedał on swoją część Krzyckiemu. Pod k. XVI w. wśród właścicieli D. pojawił się mąż Małgorzaty Drzewieckiej – Wacław Moraczewski. Z kolei Krzycki swoją część sprzedał Maciejowi Gnińskiemu „w sobotę po 3 Królach” 1594 r. Tenże Maciej miał braci: Jakuba i Wawrzyńca, który to w 1598 r. dał 1250 złp. wiana żonie Annie Dąbrowskiej. Wawrzyniec zdołał zebrać w swoich rękach różne części wsi odkupione od współwłaścicieli (pomimo tego i tak miał tylko jej połowę – przyp.), a po kolejnych 8 latach sprzedał D. Wojciechowi Miaskowskiemu h. Bończa z Pomykowa. Ten w 1619 r. zapisywał 2600 złp. posagu i t. wiana żonie Łucji Krzyżanowskiej. Przez kolejne lata przez wieś przewijali się: Kołudzcy (od 1634), Wojciech Moraczewski ożeniony z Heleną Pożarowską, Koszutscy h. Leszczyc (1645), Miaskowscy h. Bończa i Rokosowscy. W 1657 r. Rokosowska procesowała się z Dorotą Moraczewską o to, że jej część dóbr Drzewce Moraczewscy próbowali odebrać siłą, wraz z wtargnięciem Szwedów. W 1676 r. Koszutscy sprzedali swoją część wsi Stefanowi de Los Golińskiemu, a ten natychmiast wyderkował ją z powrotem Kazimierzowi Koszutskiemu. W 1701 r. synowie Kazimierza: Jan i Franciszek sprzedali majątek Adamowi Gruszczyńskiemu, kasztelanowi nakielskiemu. Ten zmarł 14 maja 1712 r. na dworze w Czarnkowie (Czarkowie?) i pochowany został u reformatów w Górce. W tym czasie inna część wsi należała do Zygmunta Unruga, który w 1713 r. sprzedał ją Łukaszowi Gruszczyńskiemu. W tym samym roku Zofia Gruszczyńska zaślubiła w Borku Ludwika Gorzyńskiego, łowczego wschowskiego. Dziedzicem po Łukaszu został jego syn Łukasz, druga cz. Drzewiec znajdowała się w rękach Mikołaja Koszutskiego ożenionego z Marianną Dzierżanowską. W 1741 r. tenże Mikołaj sprzedał swe części Samuelowi Gruszczyńskiemu. Warto dodać, że o okresie od pocz. do 2. połowy XVIII w. posesorami Drzewiec byli Tłukomscy. W 1748 r. zmarło dwóch z nich: Wojciech i Michał. Obaj pochowani zostali u reformatów w Górce. Mikołaj i Marianna Koszutscy mieli syna Bogusława, który oprócz części Drzewiec był dziedzicem Mszczyczyna. Ok. 1757 r. ożenił się on z Salomeą Nieświastowską h. Nałęcz a rok później w Drzewcach urodził się ich syn Adam Franciszek. W 1763 r. zmarła posesorka, Eleonora z Tłukomskich Kościeska, którą pochowano w Goruszkach. Właścicielem cz. wsi był w 1773 r. ksiądz Melchior Kurowski, który sprzedał ją Adamowi Skarbek-Malczewskiemu, staroście kleszczewskiemu. Od ok. 1775 r. Właścicielem (posesorem) był Ignacy Kurowski ożeniony z Salomeą z Suskich. W 1780 r. swoje części sprzedali mu Ksawery i Ignacy Koszutscy, synowie Bogusława i Salomei N. Kurowski siedział w Drzewcach niecałe 4 lata; już w 1784 r. sprzedał wieś za 95 tys. złp. Wawrzyńcowi Rogalińskiemu. Dopiero w tym okresie w zapiskach pojawił się podział Drzewiec na Mniejsze i Większe. Okazało się, że Kurowski początkowo sprzedał Rogalińskiemu S. Większe, zaś po kolejnym roku także S. Mniejsze i folwark Zaborze. W 1789 r. Rogaliński przysięgał, że „sprawiedliwie podaje intraty (zyski) z dóbr”. Ożenił się z Julianną z Kierskich, a w 1790 r. w Drzewcach urodziła się ich córka Matylda Augusta Nepomucena. Kolejne dzieci to: Maria, Urszula Kunegunda (ur. 1782) i Jan Nepomucen Tadeusz Celestyn (ur. 1794). Kolejnymi dziedzicami Drzewców byli Wilkońscy h. Odrowąż, a następnie Mycielscy h. Dołega, u których w październiku 1831 r. gościł Adam Mickiewicz. Obie te rodziny połączone były przez Zbijewskich h. Rola, z których Kunegunda (1745-1813) zamężna była za Wilkońskiego. Jej brat Wincenty Ignacy Izydor Zbijewski (1746-1827), ożeniony był z Ewą Nieżychowską z którą miał córkę Kunegundę (1793-1849). Ta odziedziczyła majątek po ciotce, a w 1815 r. wyszła za Franciszka Ksawerego Mycielskiego h. Dołęga (1797-1822). Mieli oni cztery córki: Michalinę, Józefę (1817-1883) zamężną za Marcelego Żółtowskiego h. Ogończyk; Annę (1818-1859) zamężną za Jana hr. Zamojskiego oraz Sydonię (1820-1840). Poprzez małżeństwo z Józefą, w 1839 r. dobra dostał w wianie Marceli Żółtowski. Ciż mieli z Józefą córki: Anielę i Franciszkę (ur. w 1847) oraz syna Józefa Jana Nepomucena Alfreda (1841-1877), który ożenił się z Zofią hrabiną Krasicką z Siecina h. Rogala (1846-1883). To właśnie Alfred odziedziczył Drzewce, gdzie rodzili się synowie jego i Zofii: Jerzy Mikołaj Marceli Marjan (1870-1888) oraz Jan Nepomucen Marjan Maurycy Józef Ludwik (1871-1946). Ok. 1860 r. z inicjatywy Alfreda Żółtowskiego wzniesiony został na miejscu starszego budynku nowy dwór.
W 1885 r. na Drzewce składała się gmina wiejska i dominium o pow. 4050 mórg. W skład dominium wchodziła też wieś Czarkowo. Łącznie było tu 18 domów z 340 m-cami, w tym 328 katolików i 12 ewangelików; 68 analfabetów. W dniu 14 września 1904 r. w Warszawie Jan Żółtowski ożenił się z Ludwiką Marią Heleną hr. Rawita-Ostrowską z Ujazdu h. Rawicz (1883-1939). Mieli jedenaścioro dzieci: Ksawerego, Krystynę, Różę, Jerzego, Teresę, Michała, Juliusza, Alfreda, Aleksandra, Józefę oraz Zofię. Majątek pozostawał pod zarządem Jana Żółtowskiego do wybuchu 2. wojny światowej. W 1926 r. jego areał wynosił 723,04 ha, na co składało się 317,9 ha ziem uprawnych, 59,3 ha łąk i pastwisk, 319,8 ha lasu, 24,2 ha nieużytków i 2,2 ha wody. Czysty dochód gruntowy podawany jako podstawa do wyliczenia podatku wynosił 2003 talary. Gospodarstwo specjalizowało się w hodowli krów, reprodukcji uznanych nasion zbóż, buraków i ziemniaków. Zarządcą majątku był Feliks Haertle. W 1930 r. Drzewce liczyły 424 m-ców. Po wojnie dobra zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego. Na terenie dawnego folwarku utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne, zlikwidowane ustawowo na pocz. lat 90. XX w. Dwór w czasach PGR-u pełnił role biurowca. W ostatnich latach budynek został wyremontowany.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty, Monografie) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka Genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Mapster:
Geoportal.
Zdjęcie archiwalne pochodzi ze strony: http://www.drzewce.powiatgostyn.pl/Rod_Zoltowskich,5146.html
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór parterowy, nakryty dwuspadowym dachem naczółkowym, wzniesiony na planie prostokąta w dłuższej osi N/NE-S/SW, fasadą skierowany na W/NW (zachód), w całości podpiwniczony. W obu elewacjach centralnie umieszczone wejścia i podobne do siebie, trójosiowe wystawki dachowe, zwieńczone gzymsem i niskim poziomym murkiem, po bokach którego znajdują się nieznaczne sterczyny.
Wejście główne poprzedzone schodami i wspartym na żeliwnych słupach balkonie. Od zachodu dostawiona parterowa przybudówka na planie połowy sześcioboku, nakryta płaskim dachem. W elewacji ogrodowej wejście nie jest niczym osłonięte, prowadzą do niego jednobiegowe schody. W obu połaciach dachu umieszczono niskie lukarny doświetlające użytkowe poddasze.

Park

Park krajobrazowy z 2. poł. XIX w. Aktualna, „fizyczna” pow. parku wg mapy topograficznej Geoportalu to 4,091 ha. Wraz z podwórzem gospodarczym leżącym na płd. od części rezydencjonalnej, zajmuje on działkę ewid. nr ...22/6 o pow. 7,325 ha. W pł.-zach. części park został wykarczowany i obecnie znajduje się tam plac lub nieużytki o pow. ok. 0,6 ha (Geoportal, 9.01.2017 r.). Dwa niewielkie stawy znajdują się w płd.-wschodnim narożniku parku, przy czym obydwa znajduje się poza obrębem w.wym. działki. Gdyby zmierzyć pow. całego obszaru parku wraz z placem i stawami, daje to wynik ok. 6,6 ha.

Inne

Zabudowania folwarczne z XIX w.
Oficyna, 2. poł. XIX w.
Ruiny kaplicy w parku, poł. XIX w.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011