Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się
Miniatura Chyby

Zdjęcie archiwalne

Miniatura Chyby

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Tadeusz Hieronim ( tedesse ) RzepkaMarek Kujawa

Chyby

Hiebingen

Województwo:wielkopolskie
Powiat:poznański
Gmina:Tarnowo Podgórne
Rodzaj obiektu:Dwór

Rejestr zabytków

Zespół:dworski, 2 poł. XVIII, XIX/XX w.
Obiekt:dwór, nr rej.: 1202/A z 2.09.1970
Park:nr rej.: 2147/A z 14.04.1988

Stan obecny

Stan własności nieznany.

Historia

Dwór z k. XVIII w. / przeł. XIX i XX w.
Chyby to wieś leżąca 13 km na płn.-zachód od Poznania. Pierwsza wzmianka pochodzi z 1388 r. W zapiskach wieś występuje także jako "Chybi", "Chibi", etc... Pierwszym znanym dziedzicem był Mikołaj Chybski, który w 1401 r. toczył spór z komandorem klasztoru joannitów w Poznaniu o wypasanie (???) przez kmieci z Chyb na polach sąsiedniego Baranowa. Dziećmi Mikołaja byli Chwalibóg (Chwał), Michał, Szczepan oraz Katarzyna.
Szczepan studiował w Krakowie, a z czasem został pisarzem królewskim. Był posłem króla Władysława Jagiełły do wielkiego mistrza Zakonu Krzyżackiego. Później obrał drogę duchowną; w 1468 r. ufundował kaplicę w kościele dominikanów w Poznaniu. Chwalibóg miał żonę Helszkę, z nią zaś synów: Filipa, Jana oraz Jodoka (Josta). Ten ostatni również był studentem krakowskim, a od ok. 1476 r. pisał się z Ocieszyna. Jan ożenił się z Małgorzatą, której w 1472 r. zapisywał po 100 kop posagu i tyleż wiana, na Ch., Skórzewie i Prześmierowie. Po jego śmierci taż wyszła za Michała Jakubowskiego, z którym miała syna Jakuba. Jednakowoż dziedzicem na pocz. XVI w. został Maciej Ch., ożeniony z Małgorzatą Lubiekowską. Jego spadkobiercami zostali w 2. poł. XVI w. Ninińscy, Więckowscy i inni, którzy w latach 50. posprzedawali swoje części Łukaszowi Chybskiemu. Ten zamiennie zwał się Pawłowickim, zapewne z racji zamieszkiwania w Pawłowicach k. Poznania. W 1556 r. sprzedał część dóbr zięciowi - Jakubowi Jabłkowskiemu. Po śmierci Łukasza, jego córki (Zofia J. i Katarzyna Karczewska) sprzedały wieś Jakubowi Rokossowskiemu, podskarbiemu koronnemu. Po tymże dobra odziedziczył syn Jan, który w 1590 r. sprzedał Ch. i Przemierowo Stanisławowi Kierskiemu h. Jastrzębiec. Ten z kolei miał synów: Michała, Macieja i Wawrzyńca. Na skutek podziału w 1620 r. Ch. przypadły Michałowi Kierskiemu. Żoną Michała była wówczas Ewa Żychlińska h. Szeliga. Mieli syna Stanisława, a ten z kolei córkę Mariannę. Po śmierci Żychlińskiej Michał K. ożenił się ponownie, z Jadwigą Skórzewską. W 1644 r. przekazał Ch. oficjalnie swemu synowi Stanisławowi.
W okresie burzliwym dla Rzeczpospolitej, czyli powstania Chmielnickiego i 2. wojny szwedzkiej, zapiski o wsi urwały się na okres ponad 20 lat (do lat 60. XVII w.). Kolejnym znanym dziedzicem był wówczas Stanisław Potocki, burgrabia ziemski i grodzki poznański. W 1663 r. sprzedał on Ch. swemu synowi Przecławowi, późniejszemu łowczemu ziemskiemu kaliskiemu. W 1694 r. Przecław sprzedał wsie Sady i Chyby - Kunegundzie Mieszkowskiej h. Odrowąż i jej synowi Andrzejowi. Przecław, syn Krzysztofa Mieszkowskiego, w 1700 r. sprzedał Ch. Władysławowi Suchorzewskiemu h. Zaremba, synowi Stanisława, za kwotę 32. 750 złp. Ten ożeniony był z Barbarą Prusimską; zmarł w Ch. ok. roku 1725. Po jego śmierci Barbara wyszła za dotychczasowego posesora majątku - Belędzkiego. Ze związku z 1. mężem pochodził syn Jakub, który w latach 50. XVIII w. wybudował we wsi nowy dwór. Z Jadwigą Zajączek h. Świnka miał on synów: Ignacego (1730-1805), Władysława (ur. ok. 1750) późniejszego pułkownika w. koronnego oraz Jana (1754-1809). W 1778 w Tarnowie bracia dokonali podziału majątku, w efekcie którego Ch. przypadły Ignacemu Suchorzewskiemu. Dwanaście lat później Ignacy sprzedał dobra Józefowi Czarnowskiemu, za kwotę 70 tys. złp. Możemy jedynie domyślać się, że ów komornik, Czarnowski, był pośrednikiem w celu dalszej odsprzedaży majątku. Następnie dziedzicem wsi został Franciszek Pomorski (1787-1848), syn Anzelma i Marianny Obarzankowskiej, ożeniony z Antoniną Przyjemską h. Rawicz (1787-1853). Mieli oni jedenaścioro potomstwa, z których Klemencja w 1853 r. zaślubiła Przemysława Bogdańskiego, a Pelagia - Edwarda Tadeusza Raczyńskiego.
W 1885 r. Chyby stanowiły dominium w pow. poznańskim o pow. 1425 mórg. Było tu 11 domów ze 127 m-cami, w tym 111 katolików i 16 ewangelików; 64 analfabetów. Nowi właściciele niemieccy przebudowali dwór: w 1893 r. i na pocz. XX w. W zw. z tym, że Chyby nie pojawiają się w XX-wiecznych księgach adresowych, możliwy scenariusz jest tylko jeden: dobra przeszły w ręce pruskiej Komisji Kolonizacyjnej i uległy parcelacji. Dwór z resztówką aż do 2. wojny światowej nie stanowił już ośrodka zarządu dóbr. Po pierwszej wojnie światowej kupił go wraz z parkiem i kaplicą powojenny wicekonsul Wielkiej Brytanii, filolog, tłumacz, etc... - Bernard Massey (1884-1960) - prof. anglistyki UP w Poznaniu, który mieszkał tu do września 1939 r. M. innymi Massey przetłumaczył na jęz. angielski "Krzyżaków", które to tłumaczenie wydawano w Wlk Brytanii cztery razy.
W okresie 1939-45 wieś nosiła nazwę Hiebingen. Po wojnie pozostałości majątku stały się elementem typowej wsi rolniczej. W budynku dworu najprawdopodobniej mieściły się mieszkania.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Słownik Historyczny Ziem Polskich w Średniowieczu, Inst. Historycznego P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księgi adresowe Polski ..., z lat 1926 - 1930;
Geoportal;
Mapster:
6772 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3566_Sady_geognostisch-agronomische_1898.jpg
11821586 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3566_Sady_IX.1944_uniberk_C056971430.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór barokowy z el. klasycyzmu. Budynek wzniesiony na planie prostokąta, fasadą skierowany na płn.-zachód. Niegdyś od tej strony znajdował się okrągły podjazd przed wejściem. Budynek parterowy, nakryty mansardowym dachem, z częściowo mieszkalnym poddaszem. W obu elewacjach wystawki dachowe zwieńczone trójkątnie. Wejście osłonięte kolumnowym gankiem dźwigającym balkon na wys. 1. piętra.

Park

Park dworski w Chyba zajmował niewielki półwysep wcinający się w jezioro i mógł mieć łącznie z sadami nawet ok. 6 ha obszaru. Obecnie pow. drzewostanu wynosi ok. 4,4 ha.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.