Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się
Miniatura Buszewo
Zdjęcie dla portalu Miecia Postołowska 2012
Miniatura BuszewoMiniatura BuszewoMiniatura BuszewoMiniatura BuszewoMiniatura BuszewoMiniatura BuszewoMiniatura BuszewoMiniatura BuszewoMiniatura BuszewoMiniatura Buszewo

Zdjęcie archiwalne

Miniatura Buszewo

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Tadeusz Hieronim ( tedesse ) RzepkaTomek MalikMarek Kujawa

Buszewo

Marisfelde (1939-45)

Województwo:wielkopolskie
Powiat:szamotulski
Gmina:Pniewy
Rodzaj obiektu:Pałac

Rejestr zabytków

Zespół:pałacowy, nr rej.: 1709/A z 9.04.1975

Stan obecny

Własność prywatna. Częściowo wyremontowany.

Historia

Dwór (pałac) z k. XVIII / 2. poł. XIX / pocz. XX w.
Buszewo to wieś położona przy zachodnim brzegu Jeziora Buszewskiego, leżąca w odległości 42 km na zachód od centrum Poznania. Na pocz. XV w., w odróżnieniu od części położonej na wschodnim brzegu jeziora, zachodnią przezwano Wielkim Buszewem. Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1387 r., a w 1434 r. wzmiankowany był Tomasz z Buszewa; następnie Mikołaj. Tenże Mikołaj w 1435 r. zapisywał posag i wiano (po 70 grzywien) żonie Małgorzacie. W 1446 r. Mikołaj zapisał plebanowi Wojciechowi z Zajączkowa dwie grzywny czynszu rocznie (od wyderkowanych 24 grzywien). W Regestach Dworzaczka, w Wielkim B. po raz pierwszy spotykamy się z pojęciem braci "dzielnych", którymi byli tu w 1469 r. Jakub i Michał. W odróżnieniu od braci "niedzielnych" - w zapisce: Piotra i Andrzeja - ciż mogli sobie robić z majątkiem co chcieli. Buszewscy z Buszewa pieczętowali się herbem Grzymała.
Pod koniec XV w. w zapiskach o wsi B. pojawił się Mścich z M. Buszewa, zwany Zajączkowskim oraz Łukasz Szczepski, a także Niemierzewscy, także znani nam z M. Buszewa, czyli Buszewka. Oprócz wspomnianych osób, na pocz. XVI w. przez wieś przewinęli się także Rudzcy z Rudek oraz Nieniewscy h. Zaremba. Część wsi ok. 1538 r. posiadał także Jan Wielżyński, dziedzic Krzeszkowic. W tymże roku pleban z Otorowa, ksiądz Jerzy Buszewski, dał swojemu nepotowi - Wincentemu - całe części po ojcu i matce, z tak zwanej "miłości rodzinnej". Tak więc w 1540 r. Wincenty posiadał część gruntów we wsi, 2 zagrodników, części jezior Wielkiego i Małego oraz wolny wyrąb "rubetorum", w borze zwanym Łoza. W tymże roku dał stryjowi (wspomnianemu księdzu) łan roli pustej na wyderkaf, za 10 grzywien. Rok później zapisywał na swoich częściach B., Świączyna, Otorowa, Słopanowa i Oporowa w pow. poznańskim po 500 złp. posagu i wiana, żonie Elżbiecie, córce Jana Jeżewskiego.
Wincenty Buszewski z żoną Magdaleną Belęcką mieli dwóch synów: Jakuba i Stefana oraz córkę Annę, zamężną za Marcina Pruskiego. W 1586 r. Stefan oficjalnie odziedziczył B. po ojcu. Z kolei córką Jakuba B. była Magdalena, zamężna za Stanisława Kucharskiego. W 2. poł. XVI w. oprócz w. wymienionych, na drugiej połowie Buszewa siedział Wojciech Chełmski.
Stefan B. ożenił się z Jadwigą Tarnowską i miał z nią dzieci: Elżbietę i Jerzego. W 1620 r. Jerzy sprzedał Wielkie Buszewo Jakubowi Śrzemskiemu z Bukowca. Jeszcze przez wiele lat we wsi mieszkali potomkowie Buszewskich i Magdaleny Kucharskiej, jednak po drugiej wojnie szwedzkiej (tzw. potopie) we wsi pozostali jedynie Chełmscy. W 1675 r. Stanisław Chełmski, syn Andrzeja, sprzedał obie wsie Buszewo Adrianowi Ponińskiemu, sędziemu sądu kapturowego w Poznaniu. Z żoną Zofią sędzia miał siedmioro dzieci: Eleonorę, Michała, Andrzeja, Adama, Annę, Mariannę oraz Helenę Barbarę. Ta ostatnia w 1676 r. wybierała się do zakonu (klasztor Katarzynek w Poznaniu przy ul. Wronieckiej), więc z tej okazji Adrian zapisał klasztorowi kwotę 1000 złp. z racji posagu córki. Andrzej P. ożeniony był z Katarzyną Malczewską h. Awdaniec, a w 1684 r. sprzedał oba Buszewa Annie Niegolewskiej h. Grzymała, zamężnej za Stanisława Chełmskiego, a następnie za Michała Sczanieckiego h. Ossoria. Brat Andrzeja - Michał - ożeniony był z Anną Trąmpczyńską, z którą mieli pięcioro dzieci: Jakuba, Walentego, Zofię, Ludwikę oraz Jadwigę. Ciekawy (?) jest fakt, że Buszewo całkowicie znika z zapisek w okresie od k. XVII do k. XVIII w. Zapewne w latach tych pozostawało pod zarządem posesorów - m.in. Kłopotowskich, zaś właścicielami mogli być nadal Ponińscy. Tak więc prawdopodobnie również to oni wybudowali we wsi pierwotny dwór, przeznaczony dla zarządców i posesorów majątku. Sami właściciele w 2. połowie i końcu XVIII w. byli zbyt "zajęci" rozgrabianiem Polski i sprawami własnej kariery politycznej.
Na pocz. XIX w. we wsi znajdujemy zarządców Piątkowskich, a od 1810 r. posesorami majątku byli Józef Pławiński z żoną Marianną Bogucką. W Buszewie znajdowała się także leśniczówka, zaś leśniczym majątku był w tym okresie Józef Dzierzgowski. Po 1812 r. zapiski urywają się na kolejne kilkadziesiąt lat, co sugeruje, że wieś przeszła w ręce niemieckie. Tak więc dopiero w Dzienniku Poznańskim z 1880 r. znajdujemy informację, że wieś szlachecką Buszewo (2 tys. mórg) należącą do Adolpha Ludwiga Walza (Waltza?) nabył hrabia Adolf Bonifacy Bniński, za kwotę 270 tys. marek. Hrabia był kawalerem honorowym maltańskim, który to tytuł nadano mu w 1872 r. Z jego związku z Eleonorą Laurą Węsierską (ślub miał miejsce w 1841 r.) pochodziło sześcioro dzieci: Izabela Józefa Maria, Klaudia Józefa, Włodzimierz, Seweryn, Karol oraz Zygmunt Wincenty Adolf. Dnia 9 lipca 1883 r. Karol zaślubił Emilię Potworowską h. Dębno, córkę Bronisława i Heleny Kościelskiej. Rok później w Kossowie urodził się ich pierwszy syn - Adolf Rafał Jan. Tenże Adolf w 1919 r. w Łabiszynie ożenił się z Marią Jadwigą Konstancją Skórzewską h. Drogosław, co jednak z Buszewem nie ma już najmniejszego związku...
W 1885 r. Buszewo dzieliło się na wieś i dobra, stanowiące domenę o pow. 1868 mórg. We wsi znajdowało się 7 domów z 58 m-cami, w tym 44 katolików i 14 ewangelików; 30 analfabetów. Na terenie dominalnym było 12 domów ze 161 m-cami, w tym 109 katolików i 52 ewangelików; 83 analfabetów. Pod koniec XIX w. Karol Bniński sprzedał majątek Stanisławowi i Felicji Ponińskim. W 1896 r. ich córka Helena wyszła za Edwarda hr. Mycielskiego h. Dołega, zaś rok później urodził się ich syn Stanisław Kostka. W 1900 r. Ponińscy przebudowali dwór, zaś jako architekta zatrudniono mistrza budowniczego - Henryka Wysockiego z Szamotuł. Niedługo później Stanisław Poniński sprzedał Buszewo Januszowi Dąmbskiemu h. Godziemba. Ten w 1909 r. sprzedał dobra Protowi Mielęckiemu h. Ciołek (Aulok), synowi Seweryna i Marii Błociszewskiej. Prot (Protazy) w 1898 r. zaślubił Marię Niegolewską h. Grzymała, z którą mieli jedynego syna Zygmunta (1900-1992). W 1910 r. przy pomocy architekta Mieczysława Stemberg-Powidzkiego (1875-1937) dwór został "radykalnie" przebudowany. Przypomnijmy, że Powidzki był budowniczym galerii w Rogalinie, której wcześniejsze dwa projekty Edward Raczyński odrzucił.
W 1926 r. pod zarządem Prota Mielęckiego dobra Buszewo liczyły 364 ha, w tym 312 ha ziemi uprawnej, 20 ha łąk i pastwisk, 3 ha lasu, 7 ha nieużytków i 22 ha wody; majątek posiadał własną gorzelnię. Do urzędu skarbowego wykazywano 799,41 talarów czystego dochodu gruntowego. Wieś w 1930 r. liczyła 214 m-ców. W dniu 4 lipca 1936 r., Zygmunt Mielęcki zaślubił w Buszewie Olgę Bieńkowską, córkę Kazimierza i Zenobii Marii Kańskiej. Dwa lata później urodził się ich jedyny syn Tomasz, który ok. 1960 r. ożenił się z Aleksandrą Grodzicką h. Gryf. Mielęccy byli właścicielami Buszewa do wybuchu 2. wojny światowej. W latach 1939-45 wieś nosiła nazwę Marisfelde. Po wojnie dobra zostały zabrane i rozparcelowane przez Skarb Państwa Polskiego. We dworze utworzono mieszkania i przez wiele lat jego stan techniczny był zadowalający. Zaczął się pogarszać począwszy od lat 90. XX w. Na pocz. XXI w. budynek przeszedł w ręce prywatne i został w znacznej mierze odnowiony. Z naszego stanu wiedzy wynika, że do wyremontowania pozostały jedynie wnętrza 1-go piętra.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Słownik Historyczny Ziem Polskich w Średniowieczu P.A.N.;
Teki Dworzaczka (Regesty, Monografie) Biblioteka Kórnicka P.A.N.;
Wielka genealogia Minakowskiego "Wielcy.pl", Marek Jerzy Minakowski;
Księga Adresowa Gospodarstw Rolnych woj. Poznańskiego, 1926;
Znani, zapomniani szamotulanie: http://zapomnianiszamotulanie.org.pl/henryk-wysocki.html;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Residence Navigator: https://www.residencenavigator.pl/item/zespol-dworsko-palacowy-w-buszewie/;
Muzeum Narodowe w Rogalinie: https://rogalin.mnp.art.pl/strona/gmach-galerii-obrazow
Geoportal;
Mapster:
5530 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3464_Ottorowo_1940.jpg
11813452 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3464_Ottorowo_IX.1944_APP_Sygn._M.top.25-114.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór eklektyczny. Budynek parterowy, z wysokim użytkowym poddaszem doświetlonym facjatkami, wzniesiony na planie prostokąta w dłuższej osi W-E, fasadą skierowany na N z niewielkim odchyleniem zachodnim. We wschodniej ścianie szczytowej wkomponowana jest wysoka neoromańska wieża, nakryta dachem namiotowym, pokrytym łupkiem. Od strony płd. znajduje się obszerna weranda, z której rozciąga się widok na jezioro.
Układ przestrzenny zespołu dworskiego został całkowicie zniekształcony. Zniknęła cześć zabudowań gospodarczych, po wojnie wybudowano nowe, a na części parku wydzielono działki dla mieszkańców. Zasypano także niektóre stawy oraz zmieniono przebieg lokalnych dróg.

Park

Park z 2. poł. XIX w., w 90% leżący na współczesnej dz. ewid. nr ...24/3. Obecnie o pow. ok. 4,66 ha. Niegdyś park łącznie z sadem owocowym, który zajmował płd.-zachodni narożnik zespołu dworskiego, mógł liczyć ok. 6-7 ha.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Janina Lewińska10 lat i 10 miesięcy temu
Czy w tym obiekcie w latach 50-ych XX w. były urządzane kolonie letnie?
Marek Kujawa3 lata i 11 miesięcy temu
Pomimo, że w rejestrze obiekt zapisano jako "pałac", wypada stwierdzić, że wg definicji jest to po prostu dwór i tak właśnie będziemy go opisywać. Jako, że pałac w Kobylnikach przezwano dworem, bilans jest na zero.