Biezdrowo

Stan obecny

Własność prywatna

Historia

Pałac z 1877 r.
Biezdrowo to wieś leżąca 16 km na zachód od Obrzycka i ok. 22 km na zach. od Szamotuł. Jej historia sięga XII w. Pierwsza wzmianka pisana o wsi "Becrow" pochodzi z dokumentu wydanego przez księcia Przemysława II w dniu 13.X.1284 r. w Kaliszu, gdy nadał nowe zwolnienia immunitetowe dla 12 miejscowości. W późniejszym okresie jej nazwę zapisywano jako Besdro, Besdrowsko, Besdrowo i Byesdrowo. W XII i XIII w. należała ona do rycerskiego rodu Leszczyców, a pod k. XIII w. do kasztelana poznańskiego - Tomisława z Szamotuł. Zapewne jego potomkiem był Przybigniew, ojciec Wichny i Mańki, występujących w zapiskach na pocz. XV w. W 1421 tenże Przybigniew występuje z przydomkiem "Soczewka". Wieś w tamtym okresie podzielona była co najmniej na cztery działy; na jednym z nich siedział Bogufał (zm. przed 1421 r.), a na jeszcze innym Zachariasz z Piaskowa (Pyascowa). Zapewne to właśnie Zachariasz wybudował w Biezdrowie kościół i młyn. Powstał tu także folwark i dwie karczmy. O kościele tym w 1439 r. wspomina księga biskupia; dziedzicem połowy B. był wówczas Andrzej, syn Zachariasza. Miał on trzech synów: Stefana, Jana i Pawła, którzy w 2. poł. XV w. zaczęli nazywać się Biezdrowskimi. Być może córkami Stefana były siostry Anna i Elzbieta, nazywane dziedziczkami Biezdrowa na przeł. XV i XVI w. W 1492 r. zapisały one czynsz roczny altarystom kolegiaty Świętej Magdaleny w Poznaniu. Rok później siostry pozywały Andrzeja Szamotulskiego, dziedzica Szamotuł, Żydowa, etc...
Kolejnym dziedzicem B. był Szczepan, który w latach 1508-10 miał tu 10 łanów osiadłych i 2 puste, a następnie Jan Biezdrowski. Ten poświęcił się drodze duchownej i dlatego postanowił sprzedać Biezdrowo. W 1518 r. połowę wsi puścił na wyderkaf Piotrowi Kurskiemu, zaś drugą sprzedał Łukaszowi z Górki. Pod koniec XVI w. z rąk hrabiów Górskich wieś przeszła na Czarnkowskich h. Nałęcz. Na majątku ciążyły znaczne długi, które w 1591 r. zobowiązał się spłacić Piotr Czarnkowski, podkomorzy poznański. Zaledwie trzy lata później sprzedał on Biezdrowo z prawem odkupu (na wyderkaf) Andrzejowi Odolikowskiemu. Transakcję zawarto w czwartek przed Nawróceniem Św. Pawła, a.d. 1597. Po Andrzeju dobra odziedziczyła jego córka Regina, zamężna za Wojciecha Lubomęskiego. Miała z nim córkę Zofię oraz dwóch synów: Wojciecha i Andrzeja, którzy po śmierci ojca w 1613 r. odziedziczyli Biezdrowo. Wojciech ożenił się z Agnieszką z Pęcławic i gospodarzyli w B. prawie do połowy XVII w., następnie wieś przeszła w ręce hrabiów Kostków ze Sztemberka. W 1649 r. właścicielem był Stanisław Franciszek Kostka, starosta lipiński. Po 2. wojnie szwedzkiej wieś znalazła się w rękach Jana Łąckiego h. Korzbok, a po jego śmierci w 1670 r. - wdowy - Elżbiety Grudzińskiej. Po uzyskaniu pełnoletniości dziedzicem został ich syn - Jan Łącki h. Korzbok, podkomorzy wschowski, kasztelan nakielski. W drodze dość niejasnych zapisów majątek ok. 1690 r. odziedziczył (?) Andrzej Poklatecki, który pod koniec XVII w. na miejscu starej drewnianej świątyni wybudował nową - murowaną. Plebanem w tamtym czasie był ks. Wojciech Łącki, prepozyt szamotulski. Nie wiadomo co się stało z Poklateckim, gdyż nie pojawił się on już w kolejnych zapiskach dot. Biezdrowa. Nadal siedzą tu Łąccy, a konkretnie Jan i Aleksander, późniejszy łowczy poznański - synowie wspomnianego Jana - kasztelana i Ludwiki Kostczanki. Bracia trzymali w tamtym okresie ogromne dobra w tej cz. Wielkopolski. Na skutek podziału dóbr, dziedzicem B. został Aleksander Łącki, który w 1720 r. sprzedał B., Pierwoszewo i in. Teofili Podowskiej, wdowie po Władysławie Szembeku, mieczniku smoleńskim. Jej kolejnym mężem został Michał Dorpowski, starosta przedecki, zmarły ok. 1733 r. Trzecim mężem tej zacnej niewiasty został Józef z Lubrańca Dąmbski h. Godziemba, chorąży brzesko-kujawski. Mniej więcej w poł. XVIII w. sprzedał on dobra Niemojewskim h. Szeliga.
Antoni Niemojewski był synem Józefa i Franciszki Dorpowskiej. Ożenił się z Elżbietą Bojanowską h. Junosza, córką Antoniego i Franciszki Mańkowskiej h. Zaremba. W 1770 r. obiecywał oprawić tej żonie 30 tys. złp. posagu, z wniesionych przez nią dóbr po rodzicach. Pod koniec XVIII w. sprzedał B. Łukaszowi Bnińskiemu, staroście sokolnickiemu. W tamtym też czasie ksiądz Jan Morawski, dziekan lwowski wykonał gruntowny remont kościoła i nadał mu nowy kształt. Łukasz Bniński, początkowo pułkownik znaku husarskiego, później stał się znaną postacią i politykiem. Był m.in. sędzią ziemskim poznańskim, starostą babimoskim, posłem na sejm czteroletni, a w 1792 r. brał udział w konfederacji targowickiej. Bnińscy posiadali ogromne dobra w Wielkopolsce, a co za tym idzie, ogromny majątek. Łukasz Bniński w 1785 r. założył w pobliżu Biezdrowa miasteczko Wartosław (inaczej Nowy Most albo Neubruck). Były to złe czasy dla Polski, okres w którym ważyły się jej późniejsze losy. Bniński, jako osoba wpływowa był doceniany przez króla, który odznaczył go orderami Św. Stanisława (1775) i Orła Białego (w 1791). Nie przeszkodziło mu to przyjąć później, od króla pruskiego tytułu hrabiowskiego (w 1798 r.). Łukasz Bniński miał kolejno dwie żony: Jadwigę Józefę Pawłowską z Pawłowa h. Wierzbna i Józefę Świnarską h. Poraj. Z drugiej żony pochodzili synowie: Rafał Hilary Mikołaj (1795-1840) i Walerian Eustachy Antoni (1799-1801), jednak żaden z nich nie otrzymał w spadku Biezdrowa. Na pocz. XIX w. wieś tę dostał bratanek Łukasza Bnińskiego - Florenty - syn Ignacego, starosty kaliskiego i Franciszki Bnińskiej.
W XIX w. rozległe lasy otaczające Biezdrowo przejął rząd pruski. Z czasem większość tych lasów została wykarczowana i zamieniona na ziemie uprawne. Dobra w B. stały się domeną, w skład której weszły później: wieś Mokre, folwark Bnino, Winnagóra (Weinberg), kolonia Aleksandrowo, leśnictwo Tomaszewo, Żelasko, Zmyślona i Marszewice. W 1885 r. na terenie dominalnym znajdowało się łącznie 38 domów z 545 m-cami, w tym 455 katolików i 90 ewangelików; 145 analfabetów. Obszar całej majętności wynosił 13191 mórg (ok. 7 tys. hektarów). W części wiejskiej znajdowało się ponadto 16 domów ze 127 m-cami, w tym 97 katolików i 30 ewangelików; 44 analfabetów.
Florenty (współcześnie: Florian) Bniński (1789-1834) w dniu 16 czerwca 1813 r. zaślubił w Biezdrowie pochodzącą z Kąsinowa Nepomucenę Joannę Żółtowską h. Ogończyk. Dnia 28 lutego urodził się ich pierwszy syn Aleksander Florenty Eucharius - przyszły oficer powstania listopadowego (zm. w 1892 r.). W kolejnych latach w Biezdrowie rodzili się: Adolf Bonifacy (1815-1880), Marceli Jan Władysław (1816-1893), Wincenty, Wita Modesta Florentyna (1817 -1868), następnie bliźniaczki: Stefania Róża Cypriana (1820-1886) i Eustachja Ludwika Cypriana (1820-1898), dalej: Maksymilian (1823-1908), Marianna (1824-1862) i Julia (1834-1881). Dziedzic zmarł w Biezdrowie dnia 8 października 1834 r. i został pochowany na miejscowym cmentarzu. Dobra po ojcu przejęli synowie: Aleksander ożeniony z Pauliną Jarmułt-Mlicką h. Dołęga i Adolf, ożeniony z Eleonorą (Laurą) Węsierską h. Belina. Adolf pomimo swoich 25 lat, na ślub z Węsierską musiał dostać zgodę matki Nepomuceny. Z żoną Eleonorą mieli sześcioro dzieci: Włodzimierza Rafała Józefa (1843-1919), Seweryna Tertuliana (1845-1909), Zygmunta Wincentego Adolfa, Izabelę Barbarę, Klaudię Józefę oraz Karola Jana Pawła. W latach 40. XIX w. Adolf był dziedzicem Ćmachowa, zaś folwark w Biezdrowie trzymał w posesji. Jako posesor zarządzał także folwarkiem w Pierwoszewie. Właścicielką dóbr, aż do swojej śmierci w 1866 r. była Nepomucena Bnińska. Dnia 8 lutego została pochowana w Biezdrowie. Okolicznościowa zapiska wymienia dzieci hrabiny i ich wiek: "Aleksander 52, Adolf 50, Marceli 48, Florentyna wdowa Zaręba 46, Stefania wd. Białkowska 44, Eustachja wd. Doliwa 44, Maksymiljan 42, Juljanna Moszczeńska 39".
Kolejnym dziedzicem B. został syn Aleksandra Florentego i Pauliny Mlickiej - Stanisław (1840 Popówko - 1995 Żerniki). Dnia 10 maja 1868 r. zaślubił on w Biezdrowie 23 letnią Marię de Sobierajską z Kopaniny. Przedrostek "de" oznacza, że rodzina ta (pieczętująca się herbem Dołęga) przyjęła pruskie szlachectwo. Dwa lata później staraniem dziedzica wyremontowano miejscowy kościół. Stanisław i Maria Bnińscy mieli 3 synów: Ignacego Bernarda, Romana Aleksandra i Jana Nepomucena. Ten ostatni urodził się już po sprzedaży majątku, w Biechowie. Po sprzedaży, albowiem w 1872 r. sąd w Szamotułach wystawił Biezdrowo na tzw. sprzedaż konieczną. O subhaście informuje Dziennik Poznański, podając zarazem miejsca należące do majątku i jego obszar: "wsie Biedrowo z folw. Zakrzewo, Popowo, Kobusz, Gogolice, Krzywołęcki i Pierwoszewo, folw. Mokrz, gościniec Zielona Góra i kolonia Nowymost (Wartosław), 4. 189 ha 94 ar. 10 lasek kwadr." Nabywcą B. został Stanisław Kurnatowski h. Łodzia (1823-1912), ożeniony z Eleonorą Potworowską z Sienna h. Dębno (1837-1897). Dziedzic był wicemarszałkiem sejmu prow. oraz posłem do parlamentu niemieckiego. Krótko po kupnie Biezdrowa podjęto decyzję o budowie nowego pałacu. Jako projektanta zatrudniono popularnego wówczas architekta - Stanisława Hebanowskiego. Budowa ukończona została około roku 1877. Warto tu dodać, że Kurnatowski był ewangelikiem, a będąc już słusznego wieku, postanowił zmienić wiarę na katolicką. Aktu tego dokonano w kościele w Biezdrowie, w Wielki Piątek a.d. 1889. Miał on z Eleonorą sześcioro dzieci: Marię, Zygmunta Ignacego, Edwarda, Franciszkę, Annę i Stanisława. Co się stało z Adolfem Bnińskim? Po opuszczeniu Biezdrowa wziął on w posesję dobra Gułtowy, gdzie zmarł 5 kwietnia 1881 r. Pozostawił wdowę Eleonorę i czworo dzieci: Włodzimierza (39), Seweryna (37), Izabelę (36) i Karola (27 lat).
Z sześciorga dzieci Kurnatowskich, w 1896 r. dobra w B. przypadły Edwardowi (1860-1930), który 4 lipca 1901 r. w Warszawie ożenił się z Heleną Wojnicz-Sianotecką h. Nałęcz (1878-1939). Rok po ślubie urodził się ich syn Aleksander Edward Stanisław (zm. w 1928 r.), a w 1909 r. Hubert Stanisław Marian, który zmarł w 1974 r. w W-wie. Warto tu dodać, że ojcem Heleny był Aleksander Sianotecki - dziedzic dóbr na Białorusi należących do Karola de Horwatt. W 1926 r. pod zarządem Edwarda Kurnatowskiego, Biezdrowo wraz z folwarkiem Pierwoszewo liczyły 856,56 ha, w tym 557,26 ha ziemi uprawnej, 272.3 ha łąk i lasów, 27 ha nieużytków. Majątek posiadał własną gorzelnię i fabrykę płatków ziemniaczanych. Po śmierci Edwarda dobra odziedziczył Hubert Kurnatowski, który 4 lata później sprzedał B. Maksymilianowi Wirth. Po 2. wojnie światowej dawny majątek przeszedł na własność Skarbu Państwa Polskiego. W latach 1957-73 w pałacu mieściła się dwuletnia Szkoła Przysposobienia Rolniczego. W 1998 r. założenie pałacowo-parkowe w Biezdrowie kupili bracia Robert i Jarosław Moryson, którzy wyremontowali pałac. Wzniesione zostały także dwie okazałe bramy wjazdowe i budynek gospodarczy.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty, Monografie) Biblioteka Kórnicka P.A.N.;
Wielka genealogia Minakowskiego "Wielcy.pl", Marek Jerzy Minakowski;
Księga Adresowa Gospodarstw Rolnych woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal;
Mapster:
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Pałac w stylu neorenesansowym, nawiązującym do miejskiej willi. Jest budowlą murowaną, otynkowaną, dwukondygnacyjną, o horyzontalnie zakomponowanej bryle, założonej na rzucie wydłużonego prostokąta. Zawiera elementy klasycyzujące m.in. ryzality, aneksy, tarasy i wieżę. Bryła obiektu jest bogato rozczłonkowana, piętrowa z trzykondygnacyjną wieżą, górującą przy zachodniej elewacji. Budowla jest ozdobiona oknami wykuszowymi, tarasami i licznymi detalami. Na fasadzie znajdują się ceramiczne rzeźby symbolizujące zajęcia gospodarskie w poszczególnych porach roku. Na tympanonach zostały umieszczone herby Łodzia. Na piętrze, w korytarzu niegdyś istniała dekoracja heraldyczna. Oryginalnym rozwiązaniem jest umieszczenie jednego z dwóch głównych wejść w fasadzie bocznej, podobnie jak w pałacu w Biedrusku.

Park

Park krajobrazowy o pow. 7,45ha. Zachowany jest tu cenny starodrzew reprezentowany przez typowe parkowe gatunki. Spotkamy tu również okazy pomnikowe, m.in. ośmiopienną lipę drobnolistną o obw. w pierśnicy 278cm, platan klonolistny o obw. 340cm i buk zwyczajny o obw.355 cm. Założenie wcześniej zaniedbane, obecnie pod troskliwym okiem nowych właścicieli wraca do dawnej świetności.

Inne

Gorzelnia, fabryka płatków ziemniaczanych z 1926 r.
Zabytkowy mostek z 1901 r.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011