Białężyce

Stan obecny

Własność J.S.T. we Wrześni, mieszkania.

Historia

Dwór z pocz. XX w.
Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z XIV w. kiedy to jej właścicielami byli Brudzewscy herbu Nałęcz. Wieś stanowiła gniazdo rodowe Białęskich herbu Leszczyc. W 1555 r. właścicielem był Arnold, a następnie jego syn Jan Białęski, zrodzony z Małgorzaty Biskupskiej. W 1587 r. wieś za 2 tys. ówczesnych złotych nabył Adam Bieganowski. W XVII w. wśród właścicieli wsi najczęściej występuje nazwisko Bieganowskich herbu Leszczyc. Pod koniec tegoż stulecia wzmiankowani są tu m.in. Jan Zdzychowski, Wojciech Sulkowski, Franciszek Rosnowski wraz z żoną Barbarą Przybyszewską oraz Płonczyńscy herbu Glaubicz.. W XVIII w. wśród właścicieli wymieniani są m.in. Rosnowscy, a następnie Teresa Walknowska i Leon Grudzielski. W 1786 r. kolejny właściciel, Wawrzyniec Skrzetuski, komornik ziemi wschowskiej sprzedał dobra za 52 tys. złp.Tomaszowi Kobylińskiemu. Ten w rok później wydzierżawił dobra na 3 lata Adamowi Zabłockiemu. Pod koniec XVIII w. we wsi wybudowano dla zarządców nowy dwór, o którym wzmianki pojawiają się od 1794 r. Posesorami byli wówczas Jakub Krzyżanowski ożeniony z Katarzyną Kronkowską, a następnie Marianna i Jan Kosmowscy. Po Tomaszu dobra Białężyce odziedziczył Kajetan Kobyliński, zaś posesorem na pocz. XIX w. został Felicjan Moraczewski. Po III rozbiorze Polski majątek przeszedł w ręce niemieckie. W 1885 r. B. dzieliły się na wieś z 3 domami i 25 m-cami oraz dominium z 3 domami i 86 m-cami. Domena posiadała 1017 mórg gruntów. W okresie międzywojennym majątek należał do Franciszka Opielińskiego. Liczył wówczas 259 ha, w tym 244 ha ziemi uprawnej, 8 ha łąk i pastwisk oraz 7 ha pod zabudowaniami gospodarczymi. Był to majątek wzorowy, o wysokiej kulturze rolnej. Posiadał również własną gorzelnię. Do celów naliczenia podatku wykazywano 799 talarów czystego dochodu gruntowego. W 1930 r. wieś liczyła 114 m-ców. W latach 1939-45 nosiła nazwę Bilsenau. Po 2. wojnie światowej dobra zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego. Na bazie pozostałości folwarku utworzono tu Państwowe Gospodarstwo Rolne, zlikwidowane ustawowo na pocz. lat 90. XX w. Budynek dworu przeznaczony został na mieszkania.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty, Monografie) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Złota Księga Ziemiaństwa w Wielkopolsce;
Dwory i Pałace wiejskie w Wielkopolsce - M. Libicki;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal;
Mapster:
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór eklektyczny, wybudowany na planie prostokąta, składający się z części środkowej - parterowej, z piętrową wystawką, poprzedzonej oszklonym gankiem oraz dwóch bocznych, piętrowych. Wszystkie trzy części zdobią w obu elewacjach półokrągłe, faliste szczyty.

Park

Park krajobrazowy z przełomu XIX i XX w. Całe założenie obejmuje obecnie obszar 3,74 ha, w tym pozostałości drzewostanu ok. 1,6 ha. Dawny układ parku jest zatarty, głównie przez ekspansywny rozrost samosiewów oraz niekontrolowany wyrąb drzew. Pozostałości parku wraz z dworem zajmują działkę ewid. nr ...52/8 o pow. 2,3291 ha (Geoportal, 15.05.2018 r.).

Inne

Zabudowania gospodarcze z pocz. XX w.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011