Koprzywnica

Stan obecny

Własność parafii rzymskokatolickiej w Koprzywnicy. . W części budynku biblioteka (2024)

Historia

Dwór opacki z 1620 r.
Koprzywnica to miasto leżące 16 km na płd. zachód od Sandomierza i 8,5 km na zachód od Tarnobrzegu. Pierwszy kościół w osadzie powstał w 1180 r., podobno z przebudowanego dworu myśliwskiego. Jak na (podobno) partackie wykonanie, świątynia ta i tak przetrwała bardzo długo, bo aż do 1821 r.
Już w 1185 r. książę Kazimierz Sprawiedliwy sprowadził do wsi cystersów, a Mikołaj Skotnicki h. Bogoria, wojewoda sandomierski, uposażył klasztor w kilka wsi, m. innymi Koprzywnicę. W 1241 r. osadę złupili Tatarzy, a w 1262 r. Bolesław Wstydliwy nadał zniszczonej osadzie pewne swobody i w 1268 r. dokonał jej lokacji na prawie niemieckim. W 1277 r. książę rozszerzył wcześniejsze swobody i nadania, zarówno dla klasztoru, jak osady. W 1279 r. biskup Filip de Casate nadał klasztorowi dziesięciny z kilku wsi, między innymi z Koprzywnicy, Wietrzna, Krzcina i Gnieszowic.
Kolejnej lokacji miasta na prawie niemieckim dokonał Władysław Łokietek, a w 1360 r. lokację tę potwierdził król Kazimierz Wielki. Był on w K. także 10 lat później i przez tydzień odpoczywał w klasztorze po polowaniu. W 1606 r. w Koprzywnicy odbył się zjazd szlachty uczestniczącej w rokoszu Mikołaja Zebrzydowskiego, wojewody krakowskiego. Król Zygmunt III Waza, który akurat bawił w Wiślicy, apelował do rokoszan o doprowadzenie do ugody.
Opisywany dwór opatów wybudowany został obok kościoła św. Floriana w latach 1615-20 przez Zbigniewa Ossolińskiego. Wcześniejszy starszy dwór znajdował się na terenach położonych na zachód od kościoła. Klasztor cystersów został zlikwidowany w 1819 r. W tym też czasie podupadł stary kościół i został opuszczony, zaś siedzibę parafii przeniesiono do kościoła pocysterskiego, czyli kaplicy M.B., wybudowanej w 1693 r. W 1827 r. K. liczyła 171 domów i 1051 mieszkańców. W 1869 r. utraciła prawa miejskie, które przywrócono dopiero w 2001 r.
W 1885 r. we wsi leżącej w pow. sandomierskim znajdowało się 185 domów z 1519 m-cami, kościół parafialny i szkoła. Gmina posiadała 914 mórg ziemi, a ludność osady trudniła się rzemiosłem, głównie szewstwem. K. była siedzibą gminy oraz parafii. Majątek ziemski należący do gminy w K. obejmował 5047 mórg. Znajdowało się tu 6 młynów, kopalnia kamienia budulcowego, olejarnia i cegielnia. Był tu także folwark - majorat należący do generała Chruszczewa - leżący nad rzeką Koprzywianką, liczący 620 mórg. Ponadto w K. znajdowała się prebenda koprzywnicka należąca do Aleksandra Hurki, majorat o pow. 216 mórg.
W 1930 r. osada miejska Koprzywnica liczyła 2349 mieszkańców, były tu dwa młyny, mleczarnia, liczne sklepy i punkty usługowe. Jak przed wiekami, w Koprzywnicy dominowali szewcy, których było aż 22. Po 2. wojnie światowej budynek powrócił w ręce Kościoła Katolickiego.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Słownik Historyczno-Geograficzny P.A.N.;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal;
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór parterowy, renesansowy, nakryty czterospadowym dachem krytym gontem. Na elewacji skromny detal architektoniczny, w tym dekoracyjne zdobienia wykonane techniką sgrafitto oraz portal na ścianie zachodniej.

Park

Brak.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011