Przepiórów

Stan obecny

Publiczna Szkoła Podstawowa w Przepiórowie.

Historia

Dwór z XIX w.
Przepiórów to wieś leżąca nad rzeką Koprzywianką, w odległości 13 km na południe od Opatowa. Według Jana Długosza, w XV w. wieś leżała w par. Mydłów i należała do Alberta Wichera oraz Stanisława Grocholi. Kmiecie, karczma i zagrodnicy składali dziesięcinę o wartości 5 grzywien dla biskupa krakowskiego. Z kolei dwa folwarki rycerskie dawały dziesięciny proboszczowi w Mydłowie.
W 1508 r. wieś odnotowano w regestach poborowych powiatu sandomierskiego. Należała do Katarzyny z Przepiórowa i płaciła 1 grzywnę i 1 grosz podatku (rocznie). W 1578 r. wieś P. była własnością Święcickich i miała 7 osadników, 1 i 3/4 łanu, 3 zagrodników z rolą i 1 biednego komornika. W kolejnych stuleciach było tu jeszcze wielu właścicieli, a w 1827 r. w Przepiórowie wznosiło się 11 domów i 95 mieszkańców. Jedną z rodzin miejscowych byli zapewne Prądzyńscy h. Grzymała, bo w latach 1833-42 mieszkał tu inż. Ignacy Prądzyński, znany między innymi z projektu budowy Kanału Augustowskiego.
W 1887 r. P. dzielił się na wieś oraz folwark, leżał w pow. opatowskim, gminie Iwaniska i parafii Mydłów. We wsi było wówczas 14 domów z 218 mieszkańcami. Posiadała ona bogate pokłady kamienia wapiennego. Folwark obejmował 764 morgi, w tym 483 m. ziemi uprawnej, 29 m. łąk, 12 m. pastwisk, 224 m. lasów i 16 mórg nieużytków. Na terenie folwarku było 5 budynków murowanych i 13 drewnianych; las był "nieurządzony", co znaczyło, że w lasach majątku nie prowadzono racjonalnej gospodarki leśnej. Na skutek uwłaszczenia w Przepiórowie powstało 20 gospodarstw dla osadników, którzy dostali 8 mórg ziemi. Ponadto osady znajdowały się w: Borkowie - 13 z 94 morgami, Kamieńcu - 10 z 84 morgami oraz w Garbowicach - 18 z 219 morgami ziemi.
Prawdopodobnie już pod koniec XIX w. właścicielami majątku została rodzina Rytel h. Szeliga. W maju 1915 r. we wsi miała miejsce bitwa Legionów Polskich pod dow. Piłsudskiego z oddziałami rosyjskimi. W 1930 r. właścicielem dóbr był Mieczysław Rytel (1885-1969), syn Mieczysława (1858-1942) i Jadwigi Teresy Jaszowskiej h. Lubicz, ożeniony dwukrotnie. W 1922 r. zaślubił Józefę Ścibor-Kotkowską h. Ostoja (1900-1980) i miał z nią syna Franciszka Mieczysława (1923-1926). Nie wiemy, jak potoczyły się losy tego małżeństwa, w każdym razie w 1940 r. Mieczysław ożenił się ponownie, a w latach 1945-47 urodziło się jeszcze dwoje jego dzieci. W 1930 r. majątek Rytlów obejmował obszar 326 hektarów. Po 2. wojnie światowej został zabrany i rozparcelowany przez Skarb Państwa Polskiego. Dwór przeznaczony został na cele oświatowe.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Słownik Historyczno-Geograficzny P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski - Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal;
Mapster:
11809886 @ West. Osteuropa 1:25 000 - Niemieckie mapy zaboru rosyjskiego, I WŚ /1914 - 1919/
- plik mapy: XXIX-10-A_Gruppe_Warschau_1915_LoC_G6965_s25_.G4.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór parterowy, wzniesiony na planie prostokąta, fasadą skierowany na północ. Wejście osłonięte kolumnowym gankiem. Wcześniejszy dwór wznosił się w tym samym miejscu, z tym że fasadą skierowany był na zachód.

Park

Park z XIX w. o pow. 5,7 ha. Wnętrze częściowo wykarczowane - plac o pow. 0,71 ha.

Inne

Pozostałości zabudowań gospodarczych.
Inf. przeniesiona z poprzedniego opisu: W latach 1833 – 1842 w Przepiórowie mieszkał gen. Ignacy Prądzyński. wybitny inżynier wojskowy, autor m.in. projektu budowy Kanału Augustowskiego.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011