Widuchowa

Stan obecny

Własność prywatna.

Historia

Dwór z 2. poł. XVII w.
Widuchowa to wieś położona 6 km na wschód od Buska-Zdrój. Pierwsza wzmianka pochodzi z 1366 r., kiedy to Elżbieta, żona Stefana z Tęgoborza sprzedała część W. za 300 grzywien, dziedzicom Bogorii: Prokopowi i jego synom. W poł. XV w. było dwóch właścicieli: Jan "Naschian" h. Topór i Piotr Międzygórski h. Kopaszyna. Dziesięcinę z łanów kmiecych w wys. do 2 grzywien składano biskupowi krakowskiemu. Z kolei dwa folwarki rycerskie, karczma i zagrodnicy odprowadzali dziesięciny dla plebana w Janinie.
Wieś W. odnotowano jako "Widucha" w regestach poborowych pow. wiślickiego z 1508 r. Miała wówczas 13 osadników, 8 łanów, 1 ogrodnika, 3 komorników, 8 ubogich, 1 rzemieślnika i należała do Mnichowskich (z Mnichowic). W 1670 r. jako właściciela odnotowano Mikołaja Krupskiego, a na pocz. XVIII w. Konstantego Felicjana Szaniawskiego, biskupa krakowskiego. Biskup był założycielem seminarium w Kielcach, a w 1725 r. dał wieś W. jako uposażenie tegoż seminarium. Dochody miały pozwolić na utrzymanie 36 kleryków, nad którymi nadzór sprawowali tzw. Bartoszkowie z Węgrowa. Budynek dworu został przebudowany na przełomie XVIII i XIX w. W rękach kościoła wieś znajdowała się aż do 1864 r., dopiero wtedy została przejęta przez skarb państwa.
W 1827 r. we wsi znajdowało się 60 domów z 418 m-cami. Już w poł. XIX w. folwark specjalizował się w hodowli owiec i bydła opasowego, ponadto posiadał "wielką gorzelnię". W 1882 r. dobra wystawione na licytację nabył za 50,509 tys. srebrnych rubli książę Dawid Wachwachow (Wachwawidze), z Gruzji. W 1887 r. W. dzieliła się na wieś i folwark, leżała w pow. stopnickim, gminie Szaniec i parafii Jasina, "na prawo od szosy prowadzącej ze Stopnicy do Buska". Folwark posiadał 691 mórg ziemi plus duży staw, ok. 100 mórg. Autorzy "Słownika Geograficznego..." wymieniają też "starożytny dom mieszkalny z napisem Nicolaus Krupka in Majkowice et Widuchowo hacres aedifieavit A.D. 1670". Budynek ponownie został przebudowany i wyremontowany na przełomie XIX i XX w.
W 1930 r. wieś liczyła 784 mieszkańców, a zarządcą 90-hektarowej resztówki był Sawicz Plato. We wsi była także kuźnia S. Gronka, sklepy: A. Papiera i A. Sikory oraz szewc A. Kozieł. Po śmierci księcia w W. mieszkał jego syn, a dwór stał się centrum życia kulturalnego gruzińskich emigrantów. W 1937 r. wdowa, ks. Ksienia sprzedała dwór wraz z parkiem, Bolesławowi Machowskiemu - oficerowi WP. Po 2. wojnie światowej pozostałości dawnego folwarku stały się własnością prywatną.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Słownik Historyczno-Geograficzny P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski - Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal;
Mapster:
11802174 @ WIG - Mapa Szczegółowa Polski 1:25 000 [1929 - 1939]
- plik mapy: P47-S31-C_1936_LoC_G6520_s25_.P6.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór renesansowy, zbudowany z kamienia, na rzucie kwadratu, piętrowy i nakryty dachem czterospadowym. Budynek wzniesiony na niewielkiej pochyłości terenu, a w dolnej części ściany wzmocnione grubymi przyporami. Wejście w fasadzie osłonięte szerokim arkadowym podcieniem, podtrzymywanym przez rząd jońskich kolumn.

Park

Park w Widuchowej wraz ze stawami i ogrodem przykościelnym zajmował przed 1945 r. około 8,7 ha. Całą część zachodnią wykarczowano, a obecnie zachowały się fragmenty wokół dworu, w okolicach stawów i szpalery drzew na ich obrzeżach. Przy dworze zachowała się jedynie niewielka część południowa. Na północ od tej części jest największa działka ze stawami o pow. ok. 3 ha. Część zachodnia ozdobna miała ok. 2 ha - teraz są to działki mieszkańców i pole. Część wschodnia została w całości poszatkowana na małe działki pod zabudowę jednorodzinną.

Inne

Kościół późnobarokowy, 1791 r., par. p.w. Najświętszej Marii Panny

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011