Szydłów

Historia

Pozostałości królewskiego zamku wznoszą się w północno-zachodniej części miasta w obrębie fortyfikacji miejskich. Warownia wznosiła się na skalistej skarpie opadającej stromym zboczem ku dolinie rzeczki Ciekącej. W latach 1957-60 i 1977-80 na zamku przeprowadzono badania architektoniczno-archeologiczne pod kierunkiem E. Gąssowskiej oraz A. Miłobędzkiego. W roku 1990 rozpoczęły się prace konserwatorskie pod kierunkiem L. Kajzera. Zamek wraz z murami miejskimi poddane były wielokrotnym pracom konserwatorskim, między innymi w 1927 roku. W latach 1945-1947 podwyższono ściany główne budynku zamkowego oraz zwieńczono je krenelażem. Taka forma nie jest jednak poświadczona żadnym przekazem ikonograficznym. Prac tych dokonał J. Żukowski. W latach 1957-60 odbudowano tzw. Skarbczyk. Pierwsza wzmianka o warowni pochodzi z 1255 roku i dotyczy pobytu w Szydłowie Bolesława Wstydliwego wraz ze swym dworem. Badania nie przyniosły jednak efektów w postaci odkrycia budowli z tego okresu. Prawdopodobnie pozostałości tej warowni znajdują się na wzgórzu, w miejscu gdzie obecnie wznosi się kościół Wszystkich Świętych. Wg Jana Długosza zamek został wystawiony z fundacji Kazimierza Wielkiego. Informacji tej nie potwierdza Jan z Czarnkowa choć u niego znajdziemy wiadomość o wzniesieniu murów miejskich. Pierwszy kronikarz podaje również, że w latach 1394-1395 na potrzeby zamku przekazano znaczną część dochodów z żup bocheńskich. Miasto zostało ulokowane w I ćwierci XIV wieku o czym świadczy zapis z 1329 roku. Miasto było wielokrotnie trawione przez pożary. Nie wiemy w jakim stopniu niszczyły one zamek. Największą pożogę przyniósł pożar w roku 1541. Spłonęło wtedy całe miasto razem z zamkiem i fortyfikacjami. Dokument lustracyjny z 1564 roku mówi o odbudowanym już zamku. Następny pożar z 1630 roku oraz zniszczenia spowodowane wojną ze Szwedami również nie spowodowały zagłady zamku. Dopiero pod koniec XVIII wieku warownia popadała w ruinę. Wcześniej, w roku 1723 została jeszcze odrestaurowana staraniem starosty Józefa Załuskiego. W 1822 roku odbyła się licytacja wystawionej na sprzedaż ruiny z przeznaczeniem rozbiórki. Pozostałości zamku szczęśliwie jednak ocalały.

Założenie zbudowane z wapienia posadowiono na planie wydłużonego wieloboku o wymiarach około 60 X 110 m. Założenie o powierzchni około 7000 m2 składało się z dwóch członów: od północy był to zamek administracyjny, od południa rezydencja królewska. Głównym elementem części południowej był pałac zwany salą rycerską. Budynek ten posadowiony był na planie prostokąta o wymiarach 12,8 X 34,8 m i wzniesiony był w południowej części dziedzińca. Dom ten miał dwie kondygnacje, w przyziemiu posiadał dwa pomieszczenia, nakryty był dwuspadowym dachem. Od południa znajdował się ryzalit mieszczący być może kaplicę. W północno-zachodnim narożniku dziedzińca znajdowały się pierwotnie dwie cylindryczne wieże o średnicach 10,7 i 10,6 m. W XV wieku w miejscu wież powstał piętrowy budynek zwany Skarbczykiem. Miał on formę kwadratowej baszty powiększonej później o wschodnią część opiętą przyporami. W 1528 roku Skarbczyk został nadbudowany. Dom główny zamku administracyjnego posadowiony był na planie prostokąta o wymiarach 15,5 X 35,5 m, posiadał dwie kondygnacje, trzy izby w przyziemiu: wschodnią (9,2 X 12 m), środkową o funkcji sieni z portalem wejściowym od południa (10 X 12 m) i zachodnią (9,2 X 12 m). Wjazd do założenie umieszczony był we wschodnim odcinku muru obwodowego. W XVII wieku powstał w tym miejscu budynek bramny. Dwu członowe założenie powstawało w dwóch fazach. Najpierw powstał człon zamku administracyjnego. Później człon rezydencji królewskiej z gotycką kamieniarką. Prawdopodobnie inicjatorem budowy drugiego członu był Ludwik Węgierski. Pałac królewski przestał pełnić swe funkcje już w XV wieku. Wielokrotne próby restauracji zamku nie spowodowały zatrzymania jego powolnego upadku.

Inne

Sala Rycerska, XIV, 1946 r., nr rej.: 500 z 12.04.1957
Skarbczyk, 1528, 1960 r., nr rej.: 501 z 12.04.1957
Budynek bramny z pocz. XVII w., nr rej.: 851 z 29.06.1959
Mury obronne.
Zdjęcia z roku 2016, są autorstwa pana Andrzeja, dodał Jerzy M. polskiezabytki.pl