Szarbia Zwierzyniecka

Stan obecny

Teren parku stanowią łąki i nieużytki, zapewne w dzierżawie albo prywatne.

Historia

Dwór z 1. poł. XIX w.
Szarbia Zwierzyniecka to wieś leżąca przy DK nr 783, nad bezimienną strugą wpadającą do Nidzicy, w odległości 3 km na płn.-zachód od Skalbmierza. Pierwsza wzmianka, w której odnotowano "Sarbe" pochodzi z 1259 r. Wówczas to książę krakowski Bolesław potwierdzał posiadłości klasztoru zwierzynieckiego, w tym "Sarbe cum agris, pratis, taberna et molendinis", czyli wieś z rolą (ziemią uprawną), łąkami, karczmą i młynem. W kronice Długosza "Sarbye" występuje jako wieś z 15 łanami kmiecymi, które dziesięcinę odprowadzały klasztorowi. Oprócz 3 fertonów i 2 groszy w gotówce, było to "po 30 jaj, 2 koguty i 2 sery". Ponadto chłopi musieli odrobić jeden dzień w tygodniu, a w okresie od św. Jana do św. Bartłomieja - 3 dni. Długosz wymienia też pozostałe daniny: powabę, osyp oraz 2 seksageny i kamień łoju (kamień = 12,96 kg) od młynarza. We wsi był też folwark duchowny, zaś z ziem majątku płacono 20 grzywien dziesięciny, również dla klasztoru. Tak więc już w XV w. przyjęło się nazywać Sarbię - "Zwierzyniecką". Według regestów poborowych z 1581 r. wieś miała 11 łanów kmiecych, 3 zagrodników z rolą, 1 komornika z bydłem i 3 bez bydła oraz pół łanu ziemi należącego do karczmarza. Folwark kościelny pod koniec XVIII w. obejmował 641 mórg, a po sekularyzacji dóbr stał się własnością rządową. Został puszczony w dzierżawę, a dla dzierżawców wybudowano opisywany dwór. W 1827 r. we wsi znajdowało się 47 domów i 291 mieszkańców. W 2. poł. XIX w. majątek został sprzedany w ręce prywatne za 48719 srebrnych rubli.
W 1887 r. wieś z folwarkiem leżała w pow. pińczowskim, gminie Drożejewice i parafii Skalbmierz. Dobra obejmowały 571 mórg, w tym 502 morgi ziemi uprawnej, 54 morgi łąk i pastwisk i 14 mórg nieużytków. Było tu 7 budynków murowanych (w tym dwór) i 11 drewnianych. Na polach zaprowadzony był płodozmian 11 polowy. Zapewne już pod koniec XIX w. dobra należały do Rudzkich. Franciszek Rudzki był potomkiem słynnego Mikołaja (1790-1852), dzierżawcy Pieskowej Skały i później właściciela Jelczy. Mikołaj był surowy ponad miarę, wyzyskiwał włościan, konfiskował im sprzęty i obdzierał - może nie ze skóry, ale z "koszul i innej odzieży". Z żoną Marią z Boroniów mieli co najmniej dziesięcioro dzieci, w tym syna - Franciszka.
W 1930 r. właścicielem majątku o pow. 217 ha był Cezary Rudzki, syn Franciszka (1824-1903) i Emilii Sztolcman (1831-1917). Jego siostrami były Julia Franciszka, żona Bolesława Miłkowskiego oraz Wanda, żona Gustawa Grodzińskiego. Po 2. wojnie światowej dobra Rudzkich zostały rozparcelowane, a dwór przeznaczony na mieszkania. Budynek prawdopodobnie został rozebrany albo w znacznym stopniu przebudowany.
Źródła:
Strona internetowa "Miechowski kuferek", link: http://miechowski_kuferek.manifo.com/cmentarz-w-tczycy
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Słownik Historyczno-Geograficzny P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski - Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal;
Mapster:
11802178 @ WIG - Mapa Szczegółowa Polski 1:25 000 [1929 - 1939]
- plik mapy: P47-S31-G_1936_LoC_G6520_s25_.P6.jpg
11802968 @ Sonderausgabe ehem. Polen 1:25 000 - niemieckie powiększenie WIG100 /1939 - 1945/
- plik mapy: 4731-3_Dzialoszyce_SW_c.1944_UW.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Na chwilę obecną nie dysponujemy zdjęciami ani opisem architektury budynku. Niezbędne badania terenowe

Park

Park z poł. XIX w. obejmował ok. 7 ha i otoczony był lokalnymi drogami (w części wsi o nazwie Owrotki). Dalej w kier. płd.-zach. parku nie było, gdyż wznosił się tam młyn. Dokładnych granic parku nie znamy, głównie z powodu niedokładności rosyjskich map archiwalnych.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011