Sworzyce

Stan obecny

Sworzyce 13, własność prywatna.

Historia

Dwór z 1800 r.
Sworzyce to wieś nad Wąglanką, dopływem Drzewiczki, leżąca w odległości 11 km na płn.-zachód od Końskich. Wieś była gniazdem rodowym Sworskich, herbu Leliwa. W poł. XV w. znany był Piotr ze Sworzyc, który miał dwóch synów: Jana i Mikołaja oraz córkę Katarzynę. W 1459 r. wyszła ona za Mikołaja z Płazy, herbu Topór, który zapisał jej 200 grzywien posagu i tyleż wiana na połowie swych dóbr: Płazie i Boleścinie. Pewne części Boleścina posiadali także jego szwagrowie; Płaski odkupił je od braci w 1461 r.
Mikołaj Sworski (zm. około 1507) z czasem został sędzią ziemskim sandomierskim, a z trzech żon miał ośmioro potomstwa. Po dokupieniu Bedlna "pisał się" z Bedlna i Sworzyc. Dobra odziedziczył któryś z synów, niestety ich imion nie znamy. Na pocz. XVI w. folwark składał dziesięcinę plebanowi w Bedlnie. W 1508 r. Sworski płacił pobór w wysokości 1 grzywny, 17 groszy i 9 denarów. Jedyną wzmiankę o rodzinie znajdujemy w 1515 r. kiedy to Baltazar Płaski legitymował się w Austrii ze szlachectwa i podał, że jest wnukiem Katarzyny Sworskiej i synem zmarłego Marcina Płazy.
W 1577 r. Jan Sworski miał w Sworzycach 2 łany i 1 zagrodnika, a Jan Korczyński półtora łanu. W kolejnych stuleciach wieś miała jeszcze wielu właścicieli, a w 1827 r. były tu 23 domy i 210 mieszkańców. Na skutek ustawy uwłaszczeniowej, we wsiach majątku powstały gospodarstwa dla osiadłych tu rolników. W Sworzycach było to 35 "osad", którym przydzielono 246 mórg ziemi, w Radoniach 4 z 48 morgami i w Grabkowie 2 z 22 morgami.
W 1885 r. Sworzyce dzieliły się na wieś gminną i folwark, leżały w pow. opoczyńskim i parafii Bedlno. Było tu 39 domów z 273 m-cami, młyn wodny i pokłady piaskowca. Folwark posiadał 1095 mórg, w tym 444 morgi ziemi uprawnej, 128 mórg łąk i pastwisk, 266 mórg lasów, 120 mórg zarośli, 117 mórg nieużytkow i 2 morgi wody. Na terenie folwarku wznosiło się 5 budynków murowanych (w tym dwór) i 14 drewnianych. Wieś była wprawdzie siedzibą gminy, ale urząd mieścił się w Soczówkach. Cała gmina liczyła 2883 mieszkańców, mieszkających w 320 domach i 16 wsiach, były to: S., Bedlno, B. Poduchowne, Głupiów, Grabków, Kopaniny, Małków, Niemojewice, Paszkowice, Przybyszowa, Radonia, Sobień, Soczówki, Strzemeszna, Szymanów i Wierzchowisko.
Na pocz. XX w. majątek ziemski został rozparcelowany. W 1930 r. wieś liczyła 390 m-ców. Była tu kopalnia glinki ogniotrwałej S. Remnowicza, młyn wodny Rynieckiego i kuźnia P. Szczytowskiego. Pozostałości folwarku przetrwały 2. wojnę światową i stały się elementem typowej wsi rolniczej. Gminę Sworzyce zniesiono w 1954 r. Dwór był wielokrotnie przebudowywany, ale nigdy nie zrobiono tu generalnego remontu i jest w złym stanie technicznym (fot. z 2012 r.).
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Słownik Historyczno-Geograficzny P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski - Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal;
Mapster:
11801962 @ WIG - Mapa Szczegółowa Polski 1:25 000 /1929 - 1939/
- plik mapy: P44-S30-C_1931_LoC_G6520_s25_.P6.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wznosił się przy południowej granicy nieistniejącego parku. Jest (?) to budynek parterowy, prawdopodobnie tylko część pierwotnego dworu, nakryta dachem łamanym, fasadą skierowany na południe. Stan na listopad 2024 - nieznany. Na mapie sat. trudno zlokalizować budynek widoczny na zdjęciach. Został zburzony albo przebudowany. W celu ustalenia stanu faktycznego niezbędne dalsze badania terenowe.

Park

Zespół dworski w Sworzycach obejmował 10,5 ha, z czego park zajmował jego zachodnią połowę (ok. 5 ha). W okresie powojennym został całkowicie wykarczowany i obecnie teren ten stanowią pola uprawne.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011