Stara Słupia

Stan obecny

Własność prywatna.

Historia

Dwór z k. XVIII / pocz. XX w.
Stara Słupia (czy też Słupia Stara) to wieś leżąca przy DK nr 751, w odległości 22 km na zachód od Ostrowca Świętokrzyskiego. Już w XII w. opaci z klasztoru św. Krzyża założyli we wsi parafię. Kościół był drewniany i w XV w. nosił wezwanie świętego Wincentego. We wsi było 17 i pół łanu kmiecego, 2 karczmy z rolą i 6 zagrodników z rolą. Połowa wsi płaciła dziesięcinę o wartości 6 grzywien klasztorowi, zaś druga połowa plebanowi w pobliskiej Słupi Nowej. Oprócz tego kmiecie płacili klasztorowi czynsz roczny w wys. 1 fertona i tzw. poradlne, czyli: "4 grosze, 30 jaj, 2 koguty i 2 sery", ponadto odrabiali jeden dzień w tygodniu własnym pługiem. Dawali też tzw. "powabę" w ilości 1 miary jęczmienia i 2 miar owsa. Jan Długosz szczegółowo opisuje też wymiar podatków od karczm - jedna płaciła seksagenę, a druga fertona oraz od młynów. Były aż trzy: jeden, w którym karczmarz posiadał ziemię, dawał 2 seksageny oraz dziesięcinę snopową dla plebana; drugi posiadał sadzawkę i płacił 4 grzywny, zaś trzeci 2 grzywny.
W 1578 r. wieś odnotowano w regestach poborowych powiatu sandomierskiego. Miała wówczas 24 osadników, 9 łanów, 2 zagrodników z rolą, 3 zagrodników bez roli, 1 komornika, 5 biednych i 3 rzemieślników. Wieś miała jeszcze wielu właścicieli, a pod koniec XVIII w. należała do Niegolewskich h. Grzymała. Ok. 1782 r. Jan Nepomucen Niegolewski wybudował we wsi opisywany dwór, przebudowany w 1902 r. W 1827 r. we wsi było 55 domów i 491 m-ców.
W 1887 r. Słupia Stara dzieliła się na wieś i folwark, leżała w pow. opatowskim, gminie Grzegorzowice i parafii Słupia Nowa. Były tu 102 domy i 753 mieszkańców. Majątek po uwłaszczeniu chłopów obejmował jedynie 204 morgi, pozostałe 910 mórg podzielono pomiędzy włościan. Obok wsi znajdowała się osada młyńska z 1 domem, 7 mieszkańcami i 10 morgami ziemi.
W 1930 r. właścicielem majątku o pow. 283 ha był Stefan Winnicki. We wsi liczącej wówczas 855 mieszkańców znajdowała się Kasa Pożyczkowa, młyn wodny J. Szlosera, tartak L. Jopa, sklep spożywczy W. Czai (w mian. - Czaja), kowal E. Mrozowski, kołodziej R. Mierzejewski oraz stolarz I. Jop. Po 2. wojnie światowej dobra zostały znacjonalizowane.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Słownik Historyczno-Geograficzny P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski - Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal;
Mapster:
11781319 @ West. Osteuropa 1:25 000 - Niemieckie mapy zaboru rosyjskiego, I WŚ /1914 - 1919/
- plik mapy: XXVIII-9-E_Gruppe_Warschau_1915_UWar.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!
Dwór zbudowany w 1782 roku dla Jana Nepomucena Niegolewskiego. Przebudowany w 1902 roku.

Opis

Dwór późnoklasycystyczny. Budynek parterowy, nakryty czterospadowym dachem z lukarnami doświetlającymi poddasze, fasadą skierowany na SE. Pośrodku fasady kolumnowy ganek dźwigający balkon, poprzedzony schodami. Nad balkonem wznosi się wystawka zwieńczona pseudobarokowym frontonem, zdobionym wazonami. Wystawka przechodzi w poprzek dachu, będąc zarazem zwieńczeniem znacznego ryzalitu od strony ogrodowej (NW).

Park

Park, k. XVIII, XIX/XX w. o pow. ok. 2,4 ha, zachowany w dawnych granicach. Park zasadniczo stanowi nowe założenie, nie zachował się tu starodrzew, który rośnie jedynie przy zachodniej i północnej granicy, tworząc wysokie szpalery oddzielające park od okolicznych pól. Kilka starych drzew rośnie również w pobliżu samego dworu.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011