Sancygniów
Województwo:świętokrzyskie
Powiat:pińczowski
Gmina:Działoszyce
Rodzaj obiektu:Pałac
Powiat:pińczowski
Gmina:Działoszyce
Rodzaj obiektu:Pałac
Rejestr zabytków
Zespół:pałacowy, nr rej.: 472 z 15.04.1967Park:nr rej.: 685 z 19.12.1957
Stan obecny
Własność prywatnaHistoria
Pałac z 3. ćw. XIX w.Wieś leży w dolinie rzeczki Sanczygniówki, na wyżynie poprzecinanej licznymi parowami, w odległości 6 km na północ od Działoszyc. W źródłach odnotowana została w XV w. jako Sanczygnyew i w XVI w. Seczigniów. Już w 1409 r. we wsi stał kościół p.w. Piotra i Pawła, ufundowany przez Piotra Sancygniowskiego, kasztelana sandomierskiego. Właścicielem wsi był wówczas Mikołaj h. Jelita. Dziesięcinę z ośmiu łanów kmiecych (o wartości 5 grzywien) składano prepozyturze skalmierskiej. Z kolei folwark składał dziesięcinę miejscowemu plebanowi. Pleban był właścicielem jednego łanu zwanego Pozelów, ponadto łąk pod Knyszynem i sadzawki. Z powodu niewielkiej liczby wiernych, parafię z czasem podzielono i wcielono do par. w Lubczy oraz w Knyszyńskiej Woli. W 1530 r. zmarł Jakub Sancygniowski, dworzanin, później hetman w wojskach Jagiellończyka i Zygmunta Starego. W spisie z 1581 r. widnieje "Fara Seczignów", do której należały Opatkowice, Biedrzychowice i Iżykowice. Gdy w 1608 roku upadł kościół w Knyszyńskiej Woli, tamtejszą parafię wcielono do Sanczygniowskiej, a wyposażenie i obrazy z kościoła przeniesiono do S. Po Secygniowskich dobra należały do Firlejów h. Lewart, Opalińskich h. Łodzia, Męcińskich h. Poraj i Tarłów h. Toporczyk. W 1756 r. Ewa Tarło wniosła dobra w wianie Stefanowi Florianowi Dembowskiemu (1728-1802) h. Jelita. Spośród ich dziesięciorga dzieci S. przypadł synowi Teodorowi (1766-1824). W 1810 r. dobra przejął od brata, Sebastian Jan Dębowski (1762-1834), ożeniony z Felicjanną Walewską, po którym odziedziczył Stefan Dembowski (ur. 1795). Stefan w 1828 r. w Sancygniowie zaślubił Eleonorę Śląską h. Ślasa. Stefan nie był najwyraźniej dobrym gospodarzem, bo zadłużony majątek został wystawiony na subhastę i w 1838 r. kupił go Józef Michał Deskur h. Góra Złotoskalista (1779-1858), płk. wojsk polskich, kawaler krzyża złotego, etc. W 1810 r. Józef zaslubił Pelagię Kossecką h. Rawicz (1780-1849) i miał z nią ośmioro dzieci. Najmłodsza córka - Ksawera (1824-1894) - w 1860 r. wyszła za Andrzeja Deskura (dalszego krewnego, 1825-1903). Mieli troje dzieci: Józefa Mariana Marcina (1863-1940), Antoniego Pawła Bogusława (1862-1890) i Zofię Pelagię Marię (1868-1904). Z trójki tej dziedzicem został Józef Marian, ożeniony z Zofią Klemensowską h. Gozdawa. Mieli oni syna Andrzeja Ludwika (1895-1969) i córkę Różę (1898-1985).
W 1827 r. we wsi znajdowały się 22 domy z 73 mieszkańcami. Na skutek reformy uwłaszczeniowej w kilku wsiach należących do majątku powstały tzw. "osady", czyli gospodarstwa dla osadników. Były to wsie: Biedrzykowice, Podgaj, Opatkowice, Wola Knyszyńska, Kopanina i Ksawerów. W samym Sancygniowie pod 20 osad przeznaczono 161 mórg gruntów. W 1887 r. S. stanowił siedzibę gminy i parafii, dzielił się na część wiejską i dobra w pow. pińczowskim. W skład majątku należącego do Deskurów wchodziły także: Ewinów, Knyszyn I tarłów oraz osad leśnych: Skwierczyn, Wierówki, Frozdów i Tomków. Łączny obszar obejmował 3411 mórg, w tym 357 mórg ziemi uprawnej, 98 m. łąk, 28 m. pastwisk, 2278 m. lasów, 7 m. "odpadków" i 49 mórg nieużytków. Na terenie folwarku było 11 budynków murowanych i 32 drewniane. Na polach obowiązywał płodozmian 10 polowy. Były tu pokłady kamienia wapiennego i gipsu, młyn wodny i tartak. We wsi stał nowo wybudowany kościół, a w parku pałac otoczony wałami i fosami", wybudowany według projektu Adama Oczkowskiego dla Andrzeja Deskury. Po dawnym zamku zachowała się stara warowna brama. Pod koniec XIX w. obok stał jeszcze lamus o grubych murach, być może dawny skarbiec i zbrojownia albo siedziba zboru ariańskiego.
Po ślubie wnuka dziedzica - Andrzeja, w 1920 r. ze Stanisławą Kossecką h. Rawicz (1895-1995) to jemu przekazano majątek. Mieli oni czworo dzieci: Józefa (1922-2017), ożenionego z Heleną Świerzawską h. Kuszaba; Andrzeja Marię (1924-2011), Stanisława (1927-2021); Antoniego (1930-2008) oraz Wandę (ur. 1932), zamężną za Hieronima Wysokiego-Wyszkiewicza h. Godziemba.
W 1930 r. wieś miała 307 mieszkańców. Majątek należał do rodzeństwa Andrzeja i Róży Deskur, a wraz z Izykowicami i Knyszynem obejmował 1525 ha. We wsi był młyn należący do majątku, Kółko Rolnicze, mleczarnia i kuźnia S. Jagiełły. Po 2. wojnie światowej dobra Deskurów zostały rozparcelowane. Pałac mieścił placówki edukacyjne oraz oddział odwykowy. Gdy zaczął popadać w ruinę, gmina sprzedała obiekt w ręce prywatne.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Słownik Historyczno-Geograficzny P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski - Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal;
Mapster:
13330 @ WIG - Mapa Szczegółowa Polski 1:25 000 /1929 - 1939/
- plik mapy: P47-S30-C_KSIAZ_MALY_1936.jpg
11797975 @ WIG - Mapa Szczegółowa Polski 1:25 000 /1929 - 1939/
- plik mapy: P47-S30-F_SLABOSZOW_1937_LoC_G6520_s25_.P6.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!
Opis
Pałac neorenesansowy. Budynek wzniesiony na planie prostokąta w dł. osi N-S, fasadą skierowany na wschód, jedno i dwupiętrowy, podpiwniczony, nakryty dachami wielospadowymi, z centralnie umieszczonym ryzalitem, poprzedzonym tarasem na filarach. Od południa przybudówka - dawna oranżeria.Park
Park z 2. poł. XIX w. o pow. 5,1 ha, a razem z częścią południową (na oddzielnej dz. ewid.) 6,1 ha.Inne
Pozostałości obwarowań, 2. poł. XVI-XVII w.Lamus, poł. XVI, 2. poł. XVIII, 1917 r.
Posąg św. Floriana, 1776 r.
tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011
Komentarze
Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.