Rączki

Stan obecny

Dwór nie istnieje. Teren - własność prywatna albo JST.

Historia

Dwór z 2. poł. XIX w.
Rączki to wieś leżąca nad DW nr 742, w odległości 8 km na południe od Przedborza. W zapiskach pojawia się na pocz. XVI w., jako Ranczky albo Raczków. Była wówczas osadą nadrzeczną i leśną, a ludność zajmowała się hodowlą pszczół, rybołówstwem i pasterstwem. We wsi był już folwark i karczma, które składały dziesięcinę o wartości półtora grzywny, zaś z łanów kmiecych o wartości ok. 3 grzywien - kanonii i prebendzie kurzelowskiej. Płacono także dziesięcinę konopną w wys. po 2 grosze z łanu. W 1508 r. R. i Dobromierz (oryg. zap. Dobromyrz) należały do Mikołaja Masłomiackiego i płaciły 2 grzywny poboru. W 1540 r. we wsi Masłomiackiego był dwór, folwark, łąki, lasy, 4 sadzawki i młyn. Na połowie łanu siedziało 10 kmieci, ponadto pobór w wys. 1 grzywny dawało 3 zagrodników i 2 karczmy. Wartość wsi oszacowano na 350 grzywien. W 2. poł. XVIII w. wieś należała do rodz. Karwosieckich, a podatki płacono starostwu przedborskiemu.
W 1870 r. Rączki dzieliły się wieś i folwark nad rzeką Pilicą w pow. koneckim, gminie Dobromierz i parafii Przedbórz. Na terenie dóbr znajdowało się 8 małych jezior i stawów. Wieś posiadała pokłady torfu i kamienia wapiennego. Były tu 44 domy z 281 m-cami oraz szkoła początkowa. Niedaleko dworu wznosiła się kaplica wybudowana przez Stanisława Kłosowskiego. Majątek składał się z folwarków R., Wymysłów i Poręba oraz nomenklatur Smuga, Grudek, Dolny i osady Pustkowie Błotne. Ogólny obszar wynosił 2619 mórg, w tym 653 morgi ziem uprawnych, 112 m. łąk, 45 m. pastwisk, 34 m. wody, 1564 m. lasów i 130 m. zarośli i 67 m. nieużytków. Na terenie folwarku znajdowało się 14 budynków murowanych i 16 drewnianych. W lasach nie prowadzono racjonalnej gospodarki, a na polach obowiązywał płodozmian 6 i 10 polowy. We wsi były także trzy młyny wodne. Na skutek uwłaszczenia chłopów w Rączkach powstało 37 gospodarstw osadniczych, do których należało 325 mórg ziemi, zaś w Wymysłowie 10 osad z 81 morgami ziemi.
Na pocz. XX w. (albo wcześniej?) dobra przeszły w ręce Grabowskich, a w 1930 r. obejmowały 1180 hektarów. Właścicielem był wówczas Stefan Grabowski (1899-1940), ożeniony dwukrotnie. Z pierwszą żoną, Budziszewską miał syna Andrzeja (1931-2015), ożenionego z Katarzyną Milewską h. Ślepowron. Stefan zamordowany został przez NKWD w Smoleńsku, na wiosnę 1940 r. Po 2. wojnie światowej dobra Grabowskich zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego. Dwór został rozebrany w latach 90. XX w.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Słownik Historyczno-Geograficzny P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski - Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal;
Mapster:
11801966 @ WIG - Mapa Szczegółowa Polski 1:25 000 /1929 - 1939/
- plik mapy: P44-S30-G_1931_LoC_G6520_s25_.P6.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wznosił się w północnej części parku, w dł. osi W-E i fasadą skierowany był na północ, choć możliwe jest, że bardziej reprezentacyjna była elewacja od strony parku. W kierunku wschodnim od dworu biegła droga do centrum wsi Rączki.

Park

Park dworski o pow. 3,38 ha, którą to powierzchnię miał przed 1945 r. Po wyburzeniu zabudowy folwarcznej drzewa zarosły samowolnie również teren rozciągnięty bardziej na północ i obecnie cały ten drzewostan ma łącznie ok. 4,8 ha.

Inne

We wsi:
Kościół p.w. Świętej Trójcy, filialny kościoła świętego Aleksego w Przedborzu.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011