Łopuszno

Stan obecny

Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr. 5

Historia

Pałac z k. XIX w.
Łopuszno leży na skrzyżowaniu Dróg Krajowych nr 728 i 786, w odległości 22 km na płn.-wschód od Włoszczowej. Drewniany kościół parafialny istniał tu już w XIV w., a na jego miejscu w XVI w. Hieronim Łącki zbudował nową świątynię. Około 1875 r. kościół został rozbudowany, lecz był nadal za mały na liczącą 6257 osób parafię. W jej skład wchodziły 23 wsie: Antonilów, Baryce, Czałczyn, Czartoszowy, Dobrzeszów, Eustachów, Fanisławice, Grabownica, Gruszka, Józefina, Jasień, Jedle, Korczyn, Ludwików, Łopuszno, Marianów, Olszówka, Orczów, Snochowice, Sochów, Starzyki, Wielebnów i Zasłońce.
W 1885 r. Łopuszno było siedzibą gminy i parafii w pow. kieleckim. W miasteczku znajdowały się 62 domy z 828 mieszkańcami, w tym 587 Żydów. Rozwijało się dzięki ożywionemu handlowi i rzemiosłu. Był tu kościół parafialny, Bożnica, sąd gminny tzw. "4 okręgu" i kancelaria gminna. Targi odbywały się w każdy czwartek tygodnia. W sądzie rozpatrywano średnio 900 spraw rocznie.
Majątek ziemski od pocz. XVIII w. należał do rodziny Dobieckich. Wówczas to Anna Derszniakówna wniosła dobra w wianie Janowi z Dobiecina Dobieckiemu, podczaszemu radomskiemu, sędziemu grodzkiemu opoczyńskiemu. Na przełomie XVIII i XIX w. właścicielem był Franciszek Dobiecki (1761-1827), ożeniony z Antonilą Anną Marią Przerębską h. Nowina, następnie ich syn Eustachy Leon Adam 1805-1880), ożeniony z Natalią Anną Dobiecką (1831-1919). Około 1885 r. na dobra składały się: stary dwór - dawna rodzinna posiadłość otoczona pięknym parkiem oraz nowoczesne zabudowania gospodarcze. W 2. poł. XIX w. majątek składał się z kilkunastu wsi i obejmował łącznie 7183 morgi. Po uwłaszczeniu właścicielom pozostało 2820 mórg, w tym 1050 m. ziemi uprawnej, 220 m. łąk, 40 m. pastwisk i 1400 mórg lasów. Około 1885 r. w skład dóbr wchodziły: Łopuszno, Jasień, Sadów (dawniej Hucisko) oraz Zarembieńce; dwa młyny wodne, wiatrak, cegielnia, piec wapienny i sześć stawów rybnych. Gospodarstwo dzięki rozległym łąkom specjalizowało się w hodowli koni, bydła i owiec rasy Negretti. Samo Łopuszno posiadało 1438 mórg, w tym 603 m. ziemi ornej, 77 m. łąk, 12 m. pastwisk, 708 m. lasów i 59 m. nieużytków. Na terenie folwarku był 1 budynek murowany i 10 drewnianych. Zarządzanie zasiewami (płodozmian) opierało się na systemie 10-polowym. We wszystkich wsiach majątku były ponadto gospodarstwa osadnicze, które posiadały średnio od 100 do 400 mórg na wieś.
Około 1897 r. wybudowany został według projektu Władysława Marconiego, dla Józefa Dobieckiego (1861-1915) nowy pałac na miejscu starego dworu. Żoną Józefa była Bronisława baronowa Heydel (1862-1922). Mieli oni troje dzieci, w tym Zbigniewa (1898-1953) - kolejnego dziedzica dóbr. Zbigniew nie ożenił się i nie pozostawił potomstwa. Jego brat Juliusz Feliks miał wprawdzie dwie żony, ale prawdopodobnie też nie miał dzieci. Siostra Anna Maria wyszła za Henryka Chrzanowskiego h. Korab i mieli syna Józefa (1924-2008).
W 1930 r. wieś liczyła 568 mieszkańców. Łopuszno i Jasień należały do Zbigniewa Dobieckiego i obejmowały 422 ha. Jak na "miasteczko" przystało, w Łopusznie były dwie olejarnie, kilka wiatraków, sklepów, restauracji oraz liczne osoby świadczący usługi: murarze, kramarze, krawcy, rzeźnicy, szewcy, kamasznicy i piekarze. Po 2. wojnie światowej dobra Dobieckich zostały zabrane i rozparcelowane przez Skarb Państwa.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Słownik Historyczno-Geograficzny P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski - Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal;
Mapster:
11784707 @ West. Osteuropa 1:25 000 - Niemieckie mapy zaboru rosyjskiego, I WŚ /1914 - 1919/
- plik mapy: XXVIII-7-B_Gruppe_Warschau_1915.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Pałac eklektyczny z domieszką baroku i neorenesansu. Budynek piętrowy z użytkowym poddaszem, wzniesiony na rzucie prostokąta i nakryty wielospadowymi dachami z lukarnami doświetlającymi poddasze. Pałac skierowany jest fasadą na północ, z niewielkim odchyleniem wschodnim. Środkowy ryzalit zwieńczony pseudobarokowym szczytem, a pomiędzy nim a ryzalitem wschodnim znajduje się wejście osłonięte arkadowym gankiem dźwigającym balkon. Pod arkadę prowadzą szerokie i wysokie schody.
Elewację wschodnią akcentuje wieża w stylu starej baszty, a południową dwa ryzality - lewy zwieńczony podobnie jak ten w fasadzie i prawy zakończony jedynie gzymsem. Przestrzeń pomiędzy nimi wypełniona jest dwoma elementami: podwójną arkadą od północy - podobnie jak w fasadzie, z balkonem oraz niższy ale bardziej wysunięty taras od południa.

Park

Park z końca XVIII w., gruntownie przekształcony w 2. poł. XIX i na pocz. XX w. o pow. 2,75 ha. Przed 1945 r. park był znacznie większy i rozciągał się dalej w kier. zachodnim.

Inne

Brama wjazdowa z 1 poł. XVIII w.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011