Lubcza

Stan obecny

Własność prywatna. W trakcie remontu (2024).

Historia

Pałac z 3. ćw. XIX w.
Lubcza to wieś leżąca przy DK nr 768, która w odległości 1,8 km na SE, łączy się z DK nr 766 do Pińczowa. Do Pińczowa jest stąd 16 km w kier. wschodnim, a do Działoszyc 14 km w kierunku południowym. Wieś istniała w XV w., bo według Jana Długosza w Lubczy wznosił się już wtedy drewniany kościół parafialny, a do parafii należała wieś Stępocice. W czasach reformacji świątynię przejęli luteranie, a po powrocie w ręce katolików, na pocz. XVIII w., świątynia spłonęła i nie została odbudowana. W XIX w. wieś znalazła się w rękach Wielowiejskich h. Półkozic; w 1827 r. miała 32 domy i 299 mieszkańców. Właścicielem wsi był po powrocie z powstania listopadowego oficer wojsk polskich Henryk Wielowieyski. Jego syn Adam Wielowiejski (1835-1901), naczelnik okręgu wodzisławskiego (wyznaczony przez Rząd Narodowy) wybudował na miejscu starego dworu i częściowo wykorzystując stare mury - istniejący tu obecnie pałac. Podczas Powstania Styczniowego mieścił się w nim lazaret, czyli szpital powstańczy.
W 1885 r. Lubcza dzieliła się na wieś i folwark, leżała w pow. jędrzejowskim, gminie i parafii Nawarzyce. Była tu wówczas szkoła początkowa 1-klasowa. Dobra składały się z folwarków: Lubcza, Ewcin, Przezwody, przysiółków Adamów i Nowy Folwark, wsi: Lubcza, Przezwody i Wola Lubecka. Obszar majątku wynosił 2349 mórg, w tym sam folwark Lubcza miał 703 morgi, na co składało się 579 mórg ziemi ornej, 62 morgi łąk, 32 pastwisk i 30 mórg nieużytków. Były tu 3 budynki murowane i 28 drewnianych. Na polach zaprowadzony był płodozmian w systemie 10 i 17 polowym. Majątek posiadał własną gorzelnię i cegielnię. We wsi znajdowało się także 36 gospodarstw osadniczych, do których należały 223 morgi ziemi. Przezwody miały 25 osad i 161 mórg, a Wola Lubecka 15 osad i 162 morgi.
Dziedzic Wielowieyski w latach 1892-1901 był prezesem Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego w Kielcach. Po śmierci pochowany został w grobowcu rodzinnym w Nawarzycach, gdzie w kościele umieszczono tablicę pamiątkową poświęconą tej rodzinie. Z żoną Marią Błeszyńską h. Oksza mieli ośmioro dzieci, w tym syna Stefana Jana Nepomucena (1865-1931). Stefan w 1890 r. zaślubił Zofię Pelagię Marię Deskur h. Góra Złotoskalista (1863-1904). Mieli sześcioro dzieci: Zbigniewa Jana Nepomucena, Zofię, Henryka, Ewę, Marię Stefanię oraz Adama Jana Nepomucena. Rok po śmierci Marii, dnia 7 listopada 1905 r. zaślubił Jadwigę Karolinę Kazimierę Grabkowską h. Jastrzębiec (1880-1958) i mieli jeszcze siedmioro dzieci: Ludwika, Helenę Franciszkę, Jana Pawła Nepomucena, Krystynę, Teresę Marię, Zdzisława Romualda oraz Kingę.
W 1930 r. właścicielem Lubczy i Ewcina o łącznym obszarze 585 ha oraz Janowa z 302 ha ziemi był Stefan Wielowieyski. Dziedzic zajmował się także eksploatacją miejscowych lasów. We wsi był sklep spożywczy W. Roguza i akuszerka P. Dużyńska. Po śmierci Stefana majątkiem zajmowała się zapewne wdowa z dziećmi. Po 2. wojnie światowej dobra Wielowiejskich zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego.
Źródła:
Wyborcza.pl, art. Janusza Kędrackiego z 7 listopada 2010 r. "Odkrywamy świętokrzyskie - Lubcza"
Strona archiwalna ś.p. Jerzego Kowalczyka, link: http://powstanie1863.zsi.kielce.pl/index.php?id=l07
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Słownik Historyczno-Geograficzny P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski - Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal;
Mapster:
11810124 @ West. Osteuropa 1:25 000 - Niemieckie mapy zaboru rosyjskiego, I WŚ /1914 - 1919/
- plik mapy: XXX-7-C_Gruppe_Warschau_1915_LoC_G6965_s25_.G4.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Pałac późnoklasycystyczny. Budynek piętrowy, wzniesiony na rzucie litery "C", skrzydłami zwrócony w kier. zachodnim, z lekkim odchyleniem na północ, czyli fasadą w kier. przeciwnym - E/SE. Nakryty jest czterospadowym dachem mieszczącym użytkowe poddasze. Pośrodku fasady nieznaczny ryzalit poprzedzony portykiem kolumnowym wielkiego porządku, dźwigającym arkadę będącą zarazem dolnym fragmentem trójkątnego frontonu z tympanonem.

Park

Park z pocz. XIX w., przekształcony w poł. XIX w., o pow. około 4,5 ha, z czego ok. 90% stanowi dz. ewid. nr 496/1.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011