Lipa

Stan obecny

Własność prywatna.

Historia

Dwór z pocz. XX w.
Lipa to wieś leżąca 22 km na wschód od Sobkowa. Po raz pierwszy odnotowana została w źródłach w roku 1335. Znanym dziedzicem był wówczas Wojciech z Lipy. Zgodnie z panującym obyczajem, XV-wieczni właściciele zaczęli posługiwać się nazwiskiem Lipskich. Posiadali także części innych okolicznych wsi, na przykład Karsów. Znanym posiadaczem części L. i K. był w 1508 r. Stanisław Lipski. Przez kolejne wieki Lipa miała jeszcze wielu właścicieli, m. innymi Rejów, Szaniawskich, Jabłońskich i Chmielowskich h. Jastrzębiec. W 1827 r. we wsi były 24 domy ze 158 m-cami. W 2. poł. L. stanowiła gminę wiejską w pow. jędrzejowskim Guberni Kieleckiej, która to gmina została zniesiona w 1874 r. Tak więc w 1885 r. była to zwykła wieś z folwarkiem leżąca w gminie Sobków i parafii Chomentów, "w pobliżu szosy kielecko - krakowskiej." Dobra Lipa składały się z folwarków: miejscowego i Jawór, przysiółków Adamów i Karsy oraz części wiejskich wsi Lipa, Jawór i Karsy. Obszar majątku wynosił 1319 mórg, ale w 1881 r. folwark Jawor z 208 morgami został od L. odłączony. We wsi L. były także 44 gospodarstwa osadnicze, do których należało ogółem 262 morgi gruntów.
W 1908 r. majątek zakupił naczelnik żandarmerii z Kielc, Włodzimierz Anienkow, prawdopodobnie syn (albo krewniak) generała Anienkowa który organizował w latach 80. XIX w. "pożyczkę rosyjską" dla kilku paryskich domów bankowych. Miało to związek z połączeniem Domu Rotschilda z tzw. "syndykatem tajnym" do którego należeli szefowie instytucji bankowych i naczelnik głównego banku Francji. Wszyscy spodziewali się zarobić na tej transakcji kolosalne pieniądze, a przy okazji Francuzom miał być oddany zarząd nad robotami publicznymi w Rosji. Pomimo zakazu pisania o tej sprawie, afera jednak ujrzała światło dzienne i pisała o niej np. Gazeta Lwowska w numerze z dn. 28 listopada 1888 r. Oczywiście możliwe jest, że to tylko przypadkowa zbieżność nazwisk. W każdym razie Włodzimierz wsławił się represjami na Polakach w 1905 r. Został zamordowany w 1920 r. w swoim majątku w Lipie, gdzie wrócił w czasie rewolucji, w obawie przed rosyjskimi komunistami. Majątek odziedziczyła jego żona Olga Karisawa, od której zapewne dobra odkupił sanacyjny rząd Polski.
W Księgach Adresowych z 1926 i 1930 r. majątek ani resztówka nie zostały ujęte, ziemie dworskie zapewne zostały rozparcelowane. We wsi odnotowano jedynie kowala W. Rymkiewicza, stolarza F. Janowskiego i sklep spożywczy T. Michalca. W pobliskim Jaworze 114 hektarowe gospodarstwo posiadała Irena Jeżewska. Sądzimy, że określenie zespołu dworskiego "Gut" wzięło się na mapie niemieckiej z 1944 r. po prostu z przedruku i nie odzwierciedlało ówczesnego stanu faktycznego. Tak więc po 2. wojnie św. rząd komunistyczny prawdopodobnie nie miał w Lipie czego parcelować, a pozostałości folwarku stały się zwyczajnym terenem wiejskim.
Źródła:
Wyborcza.pl, art. Janusza Kędrackiego z 1 lipca 2018 r. "W tym dworku wykonany został wyrok na carskim żandarmie."
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Słownik Historyczno-Geograficzny P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski - Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal;
Mapster:
11802946 @ Sonderausgabe ehem. Polen 1:25 000 - niemieckie powiększenie WIG100 /1939 - 1945/
- plik mapy: 4631-1_Pinczow_NW_c.1944_UW.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór drewniany, parterowy i nakryty dwuspadowy, siodłowym dachem. Wejście poprzedzone gankiem wspartym na 2 kolumienkach, nad którym wznosi się drewniana, dwuosiowa wystawka, ozdobiona dodatkowym trójkątnym szczytem. Z prawej strony fasady (skierowanej na wschód) niższa przybudówka. Analogiczna wystawka od str. zachodniej, w obu połaciach dachu szerokie lukarny doświetlające poddasze.

Park

Park z XIX w. o pow. ok. 7 ha, z czego zachodnia część to w większości pole uprawne. Starodrzew zajmuje ok. 1,9 ha we wschodniej części parku.

Inne

Ruiny spichlerza z 1. poł. XIX w.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011