Krzelów

Stan obecny

Hotel / pensjonat "Pałac w Krzelowie".

Historia

Pałac z 1. poł. XIX w.
Krzelów to wieś leżąca 5 km na zachód od Sędziszowa. Po raz pierszy wzmiankowana w 1310 r. jako Skrzelow. Poza tym jej dawne nazwy to: Chorzelow, Chrelow, Chrzeliow, Chrzelow, etc. Już w XIV w. była wsią szlachecką, gniazdem rodowym Chrzelowskich (Krzelowskich, Skrzelowskich) herbu Lis, a w XV w. także Topór, którzy wybudowali tu zamek obronny z folwarkiem. Pierwszym znanym właścicielem był komes Mściwoj Lis, Następnie Miczek (Mikołaj) Chrzelowski, syn Mściwoja; dalej syn tegoż Mikołaja - Niemierza z Krzelowa, kanonik krakowski, któremu w 1409 r. Jagienka, żona Rafała ze Słupowa dała całe swoje części w Wojciechowie, Przedmoszczanach i Białowieży. W 1412 r., a wdowa po Janie z K. - Prachna - dała Niemierzy swoje części Białowieży i Wojciechów. Swoje części dóbr, w tym część zamku, dała Niemierzy także Jagienka. W 1415 r. wyszła ona ponownie za mąż, za Zaklikę z Birkowa, w związku z tym musiała oddać Niemierzy wszystkie dokumenty związane z majątkiem, w tym wsiami Białowieża, Przedmoszczany i Orłów. W 2. poł. XV w. dziedzicem K., Tarnawy, Swarzyszowa, Białowieży, Przedmoszczan i Skoczowa był Jan Chrzelowski, który w latach 1472-74 nie płacił podatków z Krzelowa, ani podległych wsi. Obszerny opis wsi zainteresowani znajdą w Słowniku Historyczno-Geograficznym PAN. Później wieś miała jeszcze wielu właścicieli, a w 1827 r. znajdowało się tu 21 domów ze 146 mieszkańcami. Pałac wybudowany został w 1831 roku, zapewne w miejscu starego dworu. W 1889 r. został przebudowany.
W 1885 r. wieś leżała w powiecie jędrzejowskim, gminie Mstyczów i parafii Tarnowa. Był tu młyn wodny, tartak parowy, cegielnia i gorzelnia. Dobra składały się z 5 folwarków i obejmowały 4432 morgi, w tym 1261 mórg ziemi uprawnej, 147 mórg łąk, 211 mórg pastwisk, 2741 mórg lasów, 60 m. zarośli i 12 m. nieużytków. We wsi Krzelów było 11 osadników, którzy posiadali 76 mórg ziemi, w Bugaju 10 ze 135 morgami, we wsi Czekaj 18 ze 101 m. ziemi, Białowieży 78 z 315 morgami, Wojciechowie 12 z 90 morgami, Swaryszowie 48 ze 149 morgami, w Tarnowie 31 z 510 morgami i w Wydankach 2, z 21 morgami ziemi.
W 1930 r. właścicielem Krzelowa i folwarku Szałas (łącznie 1743 hektary) był hrabia Alfred Wielopolski h. Starykoń (1879-1955), syn (jeden z sześciorga dzieci) Zygmunta Andrzeja (1833-1902) i Albertyny Leopoldyny Wilhelminy von Neipperg di Montenuowo (1853-1895). Hrabia Wielopolski miał kolejno dwie żony; w 1934 r. zaślubił Caroline Macmurtrie (1868-1939), a w 1946 r. Catherine Merrick. Nie pozostawił potomstwa. Po 2. wojnie światowej dawne dobra zostały zabrane i rozparcelowane przez Skarb Państwa Polskiego.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Słownik Historyczno-Geograficzny P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski - Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal;
Mapster:
13322 @ WIG - Mapa Szczegółowa Polski 1:25 000 /1929 - 1939/
- plik mapy: P46-S30-G_MSTYCZOW_1936.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Budynek klasycystyczny, wzniesiony na planie prostokąta, fasadą skierowany na północ z niewielkim odchyleniem zachodnim, południe, parterowy i nakryty czterospadowym dachem, z półkolistym gankiem w elewacji ogrodowej. Budynek połączony jest z bocznymi oficynami za pomocą półkolistych, parterowych łączników.

Park

Park, 2. poł. XVIII, XIX/XX w. o pow. około 5,45 ha, na działce ewid. nr ...576/18.

Inne

2 oficyny z galeriami z 1934 r.
Rządcówka z 4 ćw. XIX w.
3 bramy wjazdowe z końca XIX w.