Jaronowice

Stan obecny

Własność prywatna.

Historia

Dwór z k. XVIII w.
Jaronowice to wieś leżąca przy DK nr 78 (dawny trakt Jędrzejów-Szczekociny), w odległości 6,5 km na płd.-zachód od Nagłowic. Pierwsza wzmianka, w której odnotowano "Jarogneuicze" pochodzi z 1385 r. W zapiskach znajdują się także liczne jej mutacje, m. innymi Jarzonowicze, Yanowycze i Jaroniowice. W owym czasie wieś należała do Spytka z Malsztyna, wojewody krakowskiego, któremu w 1390 r. król Władysław Jagiełło potwierdzał posiadanie licznych dóbr, w tym wsi Jaronowice. W 1400 r. po Spytku odziedziczyła wdowa - Elżbieta, która w 1418 r. zastawiła wieś Przecławowi z Połajowic. Ok. 1425 r. wieś należała do Mikołaja z Moskorzowa i Klemensa z Wojsławic, którzy zastawili ją Świętosławowi z Szarbkowie w pow. wiślickim. Liczne transakcje dot. J. można prześledzić na stronie tej wsi w Słowniku Hist.-Geograficznym PAN. Tu tylko wspomnimy, że co najmniej do końca XV w. wieś należała do dziedziców z Mysłowa. W 1530 r. płaciła pobór z 4 łanów. Wspominał o niej Jan Długosz, jako o dziedzictwie Jana Pilawity. Dawna nazwa "Aronowice" miałaby się rzekomo wywodzić od potomków Aarona. Na przestrzeni kolejnych stuleci wieś należała do Mysłowskich, Gródeckich, Latalskich, Stokowskich, Księskich, Kossakowskich i Jordanów. W 1819 r. wieś nabył Jan hr. Ledóchowski, który po powstaniu listopadowym uciekł z kraju, a rosyjskie władze skonfiskowały mu majątek. W 1827 r. we wsi było 25 domów i 170 mieszkańców. Następnie wystawioną na licytację wieś kupił Franciszek Olszowski h. Prus. Jego córka Józefa wniosła dobra w wianie Antoniemu Borkowskiemu h. Łabędź (1788-1838), synowi Marianny i Józefa. Ich syn Stanisław (ur. 1811) ożenił się z Eustachią Czarnomorską. W 1846 r. odkupił dwór w Jaronowicach od matki, który wyremontował i przebudował. W 1872 r. umieścił na dworze swoje inicjały oraz sentencję rzymskich konsulów "Feci quid fotui - faciant meliora potentes" (zrobiłem co mogłem, kto potrafi niech zrobi więcej). Po jego śmierci gospodarstwo podupadło i w 1872 r. za kwotę 54 tys. srebrnych rubli nabył je Stanisław Linowski h. Pomian.
W 1885 r. majątek obejmował 998 mórg, w tym ziemi ornej 503 morgi, 26 mórg łąk, 416 m. lasów i 53 m. nieużytków. Było tu 6 budynków murowanych i 24 drewniane. Na polach majątku zaprowadzony był płodozmian 7, 11 i 14 polowy. We wsi znajdowały się bogate pokłady kamienia budowlanego. Mieszkało tu ponadto 42 osadników z gruntami o łącznej wielkości 393 mórg. W 1911 r. dobra w J. nabył Wincenty Biernacki. W 1930 r. wieś leżała w gminie Nagłowice i powiecie Jędrzejowskim. Folwark o wielkości 349 ha nadal należał do Wincentego Biernackiego, aż do wybuchu 2. wojny światowej. Ponadto 130 ha we wsi zależało do ks. Janusza Radziwiłła z Nagłowic. Po 2. wojnie światowej dawne dobra zostały zabrane i rozparcelowane przez Skarb Państwa Polskiego. We dworze przez jakiś czas mieściła się szkoła, a po jej przeniesieniu ok. 1980 r. budynek zaczął popadać w ruinę. Nabyli go państwo Danuta i Leszek Kaleta, którzy rozpoczęli remont, niestety nie dali rady go dokończyć. W 1996 r. dwór został kupiony przez Jana i Jadwigę Piątek, którzy pomyślnie ukończyli remont.
Źródła:
K. Pochwalski "Jaronowice, Wieś w gminie Nagłowice powiatu Jędrzejowskiego" opracowanie
- z opracowania pochodzi zamieszczone obok zdjęcie archiwalne dworu.
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Słownik Historyczno-Geograficzny P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski - Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal;
Mapster:
11809931 @ West. Osteuropa 1:25 000 - Niemieckie mapy zaboru rosyjskiego, I WŚ /1914 - 1919/
- plik mapy: XXIX-7-D_Gruppe_Warschau_1915_LoC_G6965_s25_.G4.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór późnoklasycystyczny. Budynek wzniesiony na rzucie odwróconej litery "C", przy czym wysunięte od str. zachodniej skrzydła są nierówne - południowe wysunięte jest bardziej. Jest parterowy, nakryty dwuspadowymi dachami na wszystkich częściach, w fasadzie (skierowanej na płn. z lekkim odchyleniem wschodnim) poprzedzony werandą z pseudogotyckimi zwieńczeniami okien (podobne zastosowano na piętrze), dźwigającą taras. Wystawka zwieńczona trójkątnie, w całym dachu liczne lukarny doświetlające poddasze.

Park

Park z XVIII w., przekomponowany w XIX w., o pow. ok. 3,4 ha, zachowany w dawnych granicach, aczkolwiek przed 1945 r. był nieco większy: od str. wschodniej i w płn.-zachodnim narożniku - gdzie wydzielono szereg mniejszych działek przeznaczonych pod zabudowę. Największe skupienie drzewostanu znajduje się na dz. nr 168/13 (z dworem) oraz obok niej, na dz. nr 168/14.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011