Donosy

Stan obecny

Stan własności nieznany.

Historia

Dwór z k. XIX w.
Donosy to wieś leżąca przy DK nr 776, w odległości 1,7 km na SW od centrum Kazimierzy Wielkiej. Tak opisywana pod koniec XIX w.: "leży na lewo od drogi bitej z Skalbmierza do Proszowic, o 10 wiorst od Skalbmierza." Pierwsza wzmianka, w której odnotowano wieś szlachecką "Dunos" pochodzi z 1377 r., występuje tu wówczas wdowa po Klemensie z D. W XV w. wzmiankowana wielokrotnie, np w 1400 Dunoss, 1405 Dunossi, 1427 Dunoszi, etc. Pod koniec XIV w. we wsi występuje żona Siecisława z D., niejaki Miczek (1381), Śmił (Śmiłek) - syn Abrahama z D. (lata 1384-98), Stanisław, Wawrzyniec którego w 1387 r. pozywał Więcław ze Skorczowa o "30 kóp żyta, 13 jęczmienia, 6 grochu, 6 soczewicy, o 2 konie, 4 kozy i 8 cieląt"; dalej: Więcław i Abraham (lata 1396-1418). Wszyscy ci mieszkańcy wsi toczyli liczne spory, na przykład Abraham z Marciszem z Tęgoborza "o wypuszczenie gęsi" (w latach 1404-1405). Więcej szczegółów i ciekawostek zainteresowani znajdą w "Słowniku Historyczno-Geograficznym" PAN. W 1410 r. żona Leonarda z Gawłowa (seu Drwini) - Hanna - sprzedała część Donosów Kmicie z Łowini, za kwotę 150 grzywien, część dóbr Solec i za zbroję o wartości 10 grzywien. Tenże Kmita w 1415 r. sprzedał swą część za 250 grzywien Abrahamowi z D. Abraham w 1418 r. bezprawnie zaorał rolę należącą do Klemensa Kukiełki, ale rok później Kukiełka opuścił wieś, przekazując swoją część Janowi ze Skorczowa. Z kolei wdowa po Abrahamie - Elżbieta - swoją część zastawiła bratu - Klemensowi. Tak więc wieś dzieliła się na dwie duże części, a w 1425 r. Jan ze Skorczowa swoją połowę sprzedał Jakubowi (Jakuszowi) Ogance z Lusiny. Ten w 1437 r. zapisał po 60 grzywien posagu i wiana żonie Elżbiecie. Następnie dziedzicem został Jan Bohun (także z Chroszczyny Małej, a później Grzybowej i Szlembarku). W latach 1465-66 dziedzic był burgrabią zamku w Krakowie. Pieczętował się herbem Druzyna. W 1470 r. w Donosach posiadał 6 łanów kmiecych, karczmę, trzy zagrody z ziemią oraz folwark rycerski. W 1472 r. zapisał swojej żonie Katarzynie po 300 grzywien posagu i wiana na poł. dóbr w Donosach i Chroszczynie. Dziesięciny snopowe z ról kmiecych, karczmy i od trzech zagrodników (o wartości 4 grzywien) składano biskupowi krakowskiemu. Dzięsięcinę z folwarku dostawał pleban w Kazimierzy Wielkiej. Po śmierci Bohuna dobra odziedziczyła wdowa. Dziedzice miejscowi z czasem zaczęli posługiwać się nazwiskiem Donowskich (Dunowskich). W 1530 r. płacono pobór z trzech i pół łanu oraz karczmy dorocznej. W poł. XVI w. dziedziczkami D. były córki Marcina Dunowskiego: Barbara i Katarzyna, zamężne za Walentego i Jerzego Sławieckich, zwanych "Sokołami". W latach 1549-50 toczyli oni sprawy sądowe przeciwko Mikołajowi Rejowi z Topoli, o granice wsi między D. a Kazimierzą Wielką.
Na przestrzeni kolejnych wieków wieś miała jeszcze wielu właścicieli. W 1827 r. w Donosach znajdowało się 29 domów ze 173 m-cami. W 1880 r. majątek leżący w pow. pińczowskim, gminie i parafii Kazimierza Wielka, obejmował 448 mórg, w tym 380 mórg ziemi uprawnej, 38 m. łąk oraz 30 m. nieużytków. Była tu także cegielnia, napędzana maszyną parową, tzw. "lokomobilą". Na polach majątku zaprowadzony był płodozmian w systemie 7 - polowym. Na obszarze dworskim wznosiły się 2 budynki murowane i 19 drewnianych. Z kolei w części wiejskiej znajdowało się 27 gospodarstw osadniczych, do których należały łącznie 124 morgi ziemi. Pod koniec XIX w. wieś należała do Stanisława Ludwika Postawki (1837-1917), ożenionego z Joanną Gottschank (1855-1926), którym w 1880 r. w Donosach urodził się syn Bronisław (zm. 1944). Żoną Bronisława była Janina Kuester (1886-1957). Mieszkali oni w Odonowie, a w Donosach gospodarzył brat Bronisława - Emil (1877-1960). Dwaj synowie Bronisława: Leon i Stanisław Ludwik zginęli w 1940 r. w Katyniu.
W 1930 r. Donosy należały do Emila Postawki i miały 155 ha obszaru, a pobliski Odonów do Bronisława Postawki, z obszarem 133 ha. Do dziedzica należał także młyn wodny. Po wojnie dobra zabrał i rozparcelował skarb państwa.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Słownik Historyczno-Geograficzny P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski - Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego;
Drzewo genealogiczne rodziny Postawków... , link: https://drzewo.postawka.pl/osoby/os30.html
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal;
Mapster:
11810133 @ West. Osteuropa 1:25 000 - Niemieckie mapy zaboru rosyjskiego, I WŚ /1914 - 1919/
- plik mapy: XXX-8-G_Gruppe_Warschau_1915_LoC_G6965_s25_.G4.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wzniesiony pośrodku parku, parterowo-piętrowy, fasadą skierowany na S/SW, prawdopodobnie przebudowany. Niegdyś nakryty dwuspadowymi dachami, z ryzalitem we wschodniej, wyższej części.

Park

Park z XVIII w., powiększony w końcu XIX w. i na pocz. XX w. do ok. 4 ha. W okresie powojennym częściowo wykarczowany, obecnie o pow. ok. 2 ha.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011