Chęciny

Historia

Ruiny królewskiego zamku wznoszą się na podłużnej grani wzgórza usytuowanego na południe od miasta. Mimo licznych prac badawczych prowadzonych od przełomu lat 50 tych i 60 tych XX wieku, początki istnienia zamku nie zostały dokładnie wyjaśnione. Część badaczy za fundatora zamku uznaje biskupa krakowskiego Jana Muskatę. Jednak dokument z 1306 roku, mówiący o obietnicy przekazania biskupowi warowi już istniejącej przez króla Władysława Łokietka przeczy tej tezie. Zamek wedle niej musiał już istnieć i być zbudowanym w XIII wieku. Najprawdopodobniej do przejęcia zamku przez biskupa nie doszło, gdyż już w roku później powstał nowy dokument spisany przez Łokietka a roku 1308 występuje w dokumentach książęcy starostwa chęciński Wrocław. W wiekach późniejszych zamek cieszył się dużą wagą jako ośrodek militarno administracyjny. Pierwotnie założenie składało się z nieregularnego muru obwodowego zbliżonego do prostokąta, dwóch cylindrycznych wież od wschodu i zachodu oraz jednopiętrowego budynku umieszczonego przed wieżą wschodnią. Wjazd do zamku umieszczono we wschodnim odcinku muru obwodowego w bezpośrednim sąsiedztwie wieży. Na wiek XIV przypada rozbudowa zamku. W jej zakresie przy północnym murze obwodowym wzniesiono prostokątny budynek mieszkalny oraz umocniono wjazd do zamku budując przedramię, w którym umieszczono również kaplicę. W tym samym czasie zabudowano również przestrzeń między bramą a budynkiem umieszczonym przy wschodniej wieży. Największe prace budowlane przypadają jednak na wiek XV. Do zmodernizowanego zamku górnego dobudowano od zachodu zamek dolny. Ta część została otoczona wielobocznym, wydłużonym murem obwodowym wieńczonym najprawdopodobniej krenelażem. W północno zachodnim narożniku wzniesiono czworoboczną wieżę. W południowo zachodnim narożniku dziedzińca zbudowano piętrowy, murowany budynek z furtą. Dziedziniec zamku dolnego obudowany był dookoła drewnianymi budynkami gospodarczymi: kuźnią, stajnią, piekarnią i tym podobnymi. Przejście do zamku dolnego umieszczone było po północnej stronie wieży zachodniej. W wieku XV zmodernizowano również zamek górny. Przebudowa dotyczyła budynku bramnego oraz mostu, który od tej pory był pięcioprzęsłowy, drewniany i zadaszony, wsparty na murowanych filarach, z ostatnim przęsłem zwodzonym. Obronność zamku wzmocniona była za pomocą ganku obiegających wieże oraz wewnętrzną część murów obwodowych. W XV wieku wzbogacony został również program użytkowy zamku górnego. Na XVI wiek nie przypadają żadne większe zmiany w architekturze zamku. Prowadzone prace mają raczej charakter naprawczy. W roku 1607 zamek został poważnie uszkodzony w wyniku pożaru. Odbudowa przeprowadzona z inicjatywy starosty Stanisława Branickiego doprowadziła stan zamku do jego dawnej świetności. Na krótko, gdyż już w roku 1657 spustoszyli go Szwedzi. W wieku XVIII zamek został ostatecznie opuszczony. Na zamku wciąż trwają prace konserwatorskie i adaptacyjne.