Żywiec

Stan obecny

W tzw. Starym Zamku mieści się obecnie muzeum miejskie, można też wejść na wieżę widokową.

Historia

Pierwotny zamek wznosił się na wierzchołku góry Grojec (612 m n.p.m.) o powierzchni około 30 X 100 m. Pozostałości budowli były przedmiotem wielokrotnych badań w latach 1917, 1938-39, 1983. Drugi zamek, obecnie przystosowany do pełnienia funkcji muzealnych usytuowany jest w zachodniej części miasta ? na prawym brzegu rzeki Soły. Zabytek był badany już w latach 30 tych XX wieku przez J. Szablowskiego.
Od 1968 roku zamek był wielokrotnie przedmiotem systematycznych badań archeologiczno-architektonicznych, których wyniki podsumowała M. Bicz-Suknarowska. Miejscowość po raz pierwszy została wymieniona w spisach świętopietrza w roku 1325. Zamek natomiast po raz pierwszy został odnotowany przez Jana Długosza w roku 1460 i określony jako fortalicium. W owych czasach warownia była w posiadaniu rodziny Skrzyńskich herbu Łabędź.
W roku 1465 zamek został wykupiony przez króla Kazimierza Jagiellończyka a w dwa lata później została nadany Piotrowi Komorowskiemu. Rodzina Komorowskich planowała oddać zamek we władanie Maciejowi Korwinowi, dlatego został od zdobyty i zajęty przez wojska królewskie pod wodzą Jakuba z Dębna. Król pomimo zdrady przywrócił zamek oraz miejscowość we władanie Komorowskim i ci urzędowali tu do roku 1624, kiedy to dobra przeszły w posiadanie królowej Konstancji i później Jana Kazimierza. W roku 1656 warownia została zdobyta przez wojska szwedzkie. Jej stan był wówczas bliski ruinie. W roku 1678 majątek został wykupiony przez Wielopolskich. W roku 1808 przeszedł w posiadanie księcia Albrechta saskiego. W roku 1838 zamek wykupili Habsburgowie i zainicjowali jego przebudowę w duchu panującego wówczas w sztuce historyzmu. Taki stan rzeczy utrzymywał się aż do 1939 roku.

Pierwotny zamek otoczony był fosą i fortyfikacjami drewniano - kamiennymi. Wewnątrz obwodu warownego przeważała drewniana zabudowa. Ta budowla stała się przedmiotem sporu między władzami królewskimi a rodziną Komorowskich. Nowy zamek ufundowany został przez Komorowskich i powstał po 1477 roku w obrębie miasta. Pierwotna forma zamku ograniczała się do murowanej wieży na planie czworoboku pełniącej funkcje mieszkalno obronne. Nie ma pewności czy obwód obronny na planie czworoboku z podkowiastymi basztami w narożach pochodzi z tego samego okresu do wieża. W kolejnej fazie budowy datowanej na koniec XV wieku wzniesiono trzy kolejne wieże zestawione stykając się narożami, razem ze starą wieżą wokół wewnętrznego dziedzińca.
W początku XVI wieku przeprowadzono prace budowlane mające na celu modernizację obwodu warownego. Ich inicjatorem był Jan Komorowski. Narożne baszty zostały wówczas powiększone oraz zbudowano nową, czworoboczną i masywną basztę w narożniku wschodnim. Prace objęły również zabudowę wewnętrzną. Nadbudowane zostało wschodnie skrzydło, pełniące funkcję wieży bramnej. Kolejny etap rozbudowy przypadł na lata 1569-1624 i doprowadził do przekształcenia średniowiecznej warowni w założenie pałacowe.
Rozbudowano wówczas skrzydła północne i zachodnie oraz z dwu stron otoczono dziedziniec arkadowymi krużgankami. Wystrój elewacji wzbogacony została sgraffitami oraz attykami. Za królowej Konstancji przekształceniu uległo skrzydło południowe. Wielopolscy podjęli się prac remontowych po zniszczeniach potopu szwedzkiego. Jednak w latach 1716-1721 zainicjowali gruntowną modernizację rezydencji. Zburzono wówczas skrzydło południowe przez co dziedziniec zyskał otwarcie. Południowa kurtyna zyskała od zewnątrz dwa ryzality skrajne. Krużganki zostały dostawione również w południowej i wschodniej części dziedzińca. Zmienił się również wystrój architektoniczny zamku. Obecna forma zamku została nadana w trakcie przebudowy prowadzonej w latach 1850-1871 na zlecenie Karola Habsburga.