Czerna

Stan obecny

Zamek ogólnodostępny. Zwiedzanie możliwe za opłatą.

Historia

Czerna to wieś leżąca 5 km na wschód od Bytomia Odrzańskiego. Na pocz. XIV w. nazywała się Shyrmino, a później także Mała Czerna, Alteichen i Klein Tschirne. W 1485 r. stała się własnością Melchiora von Glaubitza. Dwór (zamek) w Czernej wybudowano za czasów Wolfganga von Glaubitza, wnuka Melchiora, (w 1558 r.) a obiekt zaprojektował Hans (Jan) Linder. Potem wieś znajdowała się w rękach rodów Rechenbergów, von Stoschów z Czernicy, znowu Rechenbergów i znowu von Stoschów. W 1758 roku z inicjatywy tych ostatnich wybudowano w Czernej zbór luterański, który dotrwał do poł. XX w. Potem majątek przechodził z rąk do rąk, a ostatnimi właścicielami był ród baronów Buddenbrocków i do 1945 roku von Frischowie. Gdy w 1725 roku pałacyk był w rękach von Stoschów, budowlę wyremontowano i dobudowano skrzydło wschodnie. W 1910 r. w drodze z Rzymu do Lwowa, do pałacu przypadkiem trafił malarz, Marian Prószyński, który zakochał się w Annie - kuzynce właścicieli. Razem urządzali sobie wycieczki po okolicy. Podczas jednej z podróży spotkali starca, który wdzięczny za poczęstunek opowiedział im legendę o skarbie królewskiej baletnicy - Barberinie Campanini, niespełnionej miłość króla pruskiego Fryderyka II.. Legenda ta stała się dla Sebastiana Miernickiego przyczynkiem do napisania powieści "Królewska Baletnica" (źródła przy tworzeniu niniejszego opisu).
Po wojnie zamek został zaadoptowany na siedzibę Muzeum Hutnictwa i Odlewnictwa Metali Kolorowych w Głogowie (w latach 1958-60). Później był ośrodkiem wypoczynkowym i obiektem kolonijnym, a kilkanaście lat temu przeszedł w ręce prywatne.

Opis

Zamek renesansowy. Budynek wzniesiony na nierównomiernym rzucie, zbliżonym do litery "H", w dłuższej osi N-S i fasadą skierowany na zachód. Oba skrzydła mają równoległe, dwuspadowe dachy, zakończone szczytami, pośrodku połączone poprzecznym łącznikiem. W pomieszczeniach parterowych sklepienie sieciowe. Elewacje podzielone rozbudowanymi gzymsami, w narożach boniowane. Wieńczą je pary wolutowych szczytów o bogatym podziale pilastrami i gzymsami. Elewację, zwłaszcza drugiego piętra, zdobią wykusze imitujące okna. W budynku znajduje się kilka klatek schodowych, w tym w ośmiokątnej wieży od str. płd. Nad głównym wejściem ozdobny portal z piaskowca, w którym znajdowało się osiem tarcz herbowych kolejnych rodów właścicieli.
Do piwnic pałacowych wchodziło się z dwóch stron: z dawnej kuchni i z zewnątrz, przez drzwi w ścianie od strony folwarku. Pomieszczenia mają ceglane ściany, kolebkowe sklepienia i oryginalne łuki nad oknami. Wejście z dworu było szersze i miało specjalną wylewkę do wtaczania beczek.

Park

Park założono w latach 1830 - 1840. Wokół centralnej polany rzędami nasadzono drzewa, dokoła nich biegną ścieżki spacerowe, także po wale przeciwpowodziowym usypanym wzdłuż Odry, zapewne w XVII w. Trudno zdefiniować obszar całego parku. W bezpośredniej bliskości zamku zajmuje on dz. ewid. nr 238, o pow. ok. 4,9 ha.

Inne

Mauzoleum.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011