Łomża

Historia

Nieistniejący obecnie zamek pomimo zlokalizowania i przeprowadzenia wstępnych badań jest wciąż mało rozpoznany. Określano nieraz jako dwór książęcy posadowiony był na wschód od miasta na skarpie Narwi w rejonie obecnych ulic Senatorskiej i Dwornej. Pierwotny dwór wznosił się w rejonie tzw. Starej Łomży na lewym brzegu Narwi. Na przełomie XIV i XV wieku osada została przeniesiona w nowe miejsce z inicjatywy najprawdopodobniej księcia Janusza I Starszego. Na lata 1403-1421 przypada budowa przez niego dworu, który potem został sprzedany wójtowi Stanisławowi. W XV wieku dwór był rozbudowywany a po inkorporacji Mazowsza do Królestwa stał się siedzibą królewską. W tym czasie założenie posiadało dwa człony. Po zniszczeniach dokonanych przez wojska szwedzkie w trakcie potopu, dwór funkcjonował już tylko jako ośrodek starostwa. Do 1824 roku na terenie założenia wznosił się dom zwany skarbcem, służący do przechowywania akt. W latach późniejszych został on jednak rozebrany. W roku 1967 zostały odkryte relikty gotyckich murów.
Za czasów Janusza I Starszego rezydencja wzniesiona na surowym korzeniu składała się z drewnianych obwarowań, takich samych zabudowań gospodarczych oraz ceglanego pałacu zwanego „domem dużym”. Po rozbudowie starsza część stała się „zamkiem górnym” nowego, większego założenia w skład którego weszły drewniane, rozległe zabudowania dworu królewskiego. W opisie z 1636 roku wymieniona zostaje wieża, obok której znajdowała się studnia oraz pokryta gontowym dachem baszta. Choć drewniano murowany zamek był obiektem przedstawianym na licznych XVI i XVII wiecznych ilustracjach jego rozplanowanie przestrzenne jest dziś trudne do ustalenia.