Tykocin

Historia

Około 3 km na południe od Tykocina, na wschód od szosy wiodącej do Jeżowa znajdują się pozostałości grodu funkcjonującego w XIII i XIV wieku. Na północ od miasta, na kępie, na prawy brzegu Narwi znajdują się relikty murowanego zamku, przebudowanego w czasach nowożytnych na bastionową warownię. Zespół obiektów obronnych doczekał się sporej literatury, z której wyróżnia się publikacja A. Gruszeckiego. Obecnie warownia ma postać trwałej ruiny. Pierwotnie założenie obronne pełniło funkcję strażnicy Mazowsza, na jego północno wschodnich rubieżach. W XV wieku zamek trafił do Litwy i stanowił jej własność do 1569 roku.
Po unii lubelskiej znalazł się w terytorium Korony. W II ćwierci XV wieku majątek należał do rodziny Gasztołdów. Po śmierci ostatniego właściciela z tej rodziny przeszedł w posiadanie królewskie i stał się ulubioną rezydencją miedzy innymi Zygmunta Augusta. Za jego czasów doszło do przebudowy warowni wykonanej wg projektu niderlandzkiego architekta Joba Breffusa ? autora przebudowy zamku w Kamieńcu Podolskim. Na lata 1611-32 przypadło wzniesienie bastionowych obwarowań renesansowej rezydencji zainicjowane przez ówczesnego zarządcę ? starostę tykocińskiego Krzysztofa Wiesiołowskiego. W trakcie wojny ze Szwedami Tykocin został odbity przez wojska polskie pod wodzą Pawła Sapiehy. W trakcie tej bitwy po stronie szwedzkiej walczyły wojska Janusza Radziwiłła. W latach późniejszych warownia należała kolejno do: Stefana Czarneckiego i Branickich. W trakcie rozbiorów zamek został opuszczony i częściowo rozebrany. Destrukcji dopełniły działania wojenne I Wojny Światowej.

I faza budowy założenia przypada na lata panowania rodziny litewskiej Gasztołdów. W tym czasie założenie miało postać nieregularnego czworoboku, wzniesione było z cegły na kamiennym fundamencie. II faza zaowocowała powstaniem domu mieszkalnego w południowo-zachodnim narożniku założenia oraz dwiema cylindrycznymi basztami w zachodnich narożach założenia. W latach 1550-1582 założenie zyskało plan zbliżony do rombu z czterema narożnymi wieżami, głównym domem, piętrowym, czteroizbowym, ulokowanym przy kurtynie wschodniej, oraz z budynkami pomocniczymi ulokowanymi przy kurtynach północnej i zachodniej. Brama umieszczona była od strony miasta w murze południowym. Założenie otoczone było nawodnioną fosą oraz częstokołem. W wyniku nowożytnej przebudowy rozpoczętej po 1609 roku powstała nowożytna twierdza bastionowa posadowiona na planie kwadratu o powierzchni około 6 ha. Założenie posiadało cztery narożne bastiony ziemne, zaopatrzone w orylony. Brama umieszczona była w murze wschodnim. Orylony są pochodną staro włoskiej szkoły fortyfikacji a ziemne bastiony z kolei szkoły staro holenderskiej. Założenie tykocińskie jest reprezentatywne dla polskich warowni I połowy XVII wieku łączących w sobie tradycje różnych europejskich systemów fortyfikacyjnych.

Opis

Ruiny zamku i pozostałości fortyfikacji ziemnych, przed 1469.