Bielsk Podlaski

Stan obecny

Własność katolickiej parafii Najświętszej Opatrzności. 9 września 2020 otwarto „Przystani Opatrzności - dom dziennego pobytu dla seniorów dzięki dotacji z Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podlaskiego (2022)

Historia

Zachowane wzmianki historyczne dowodzą, że w połowie XVIII wieku istniało w Hołowiesku (obecnie w graniach miasta Bielska Podlaskiego) rozległe założenie parkowo-pałacowe w stylu k1asycznym, które za czasów hetmana Jana Klemensa Branickiego i Izabeli Branickiej stale ulegało udoskonaleniom i było przebudowywane. Prawdopodobnie był tu budynek parterowy w kształcie litery L o 16 pomieszczeniach i 5 korytarzach. Od frontu były trzy wejścia, w tym jedno z trójkątnym tympanonem. Całość za czasów Branickich było ośrodkiem gospodarczym starostwa bielskiego. Po śmierci Izabeli Branickiej Hołowiesk stracił swoje znaczenie, a w XIX wieku stał się własnością rodziny Smulskich - Od 1878 roku własność mającego korzenie tatarskie] pułkownika Adama Smulskiegop Po nim właścicielem był jego syn generał Aleksander Smulski (1858-1925) i jego żona Katarzyna Horwat, a następnie ich córka Julia „Lili” (1888-1963). Smulscy prawdopodobnie w 4 ćwierci .XIX wieku zbudowali istniejący do dzisiaj dwór drewniany, a cały ogród przebudowano łącząc kompozycje geometryczne z krajobrazowymi. Z tamtego okres zachowała się aleja wiodąca do dworu od północy i duży podjazd od zachodu. Julia „Lili” (1888-1963) i jej wywodzący się z bałtyckich Niemców mąż kapitan Karl von Dehn (1877-1932)[, którzy zamieszkali w dworze po 1922 roku. W dworze w 1932 roku zmarł Karl von Dehn. W latach 1931–1934 przeprowadzono parcelację gruntów majątku. Gdy zmarła Julia Dehn, dwór odziedziczył Eugeniusz Wasilewski. II WŚ wojna wyrządziła duże zniszczenia: zdewastowano park, zniszczono młyn, gorzelnię i inne budynki gospodarcze oraz groby właścicieli majątku. W 1945 roku dwór upaństwowiono i umieszczono w nim szkołę rolniczą. Po 1945 roku teren Hołowieska był użytkowany przez różnych mieszkańców dworu i okolic, natomiast park i sad przeznaczono pod uprawy i zabudowę jednorodzinną W 1973 mroku rozebrano stary murowany dwór Branickich.
W roku 1985 dwór staje się własnością Zarządu Wojewódzkiego Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego w Białymstoku, użytkowanego przez Zarząd Oddziału w Bielsku Podlaskim. Natomiast park i grunt pod budynkiem są własnością Skarbu Państwa W latach 1985-1987 przeprowadzono remont kapitalny dworu wraz z jego adaptacją na dom wycieczkowy, w 1991 roku - odbyło się malowanie ścian zewnętrznych. . W tym też 1991 budynek staje się własnością PTTK, Zarządu Oddziału w Bielsku Podlaskim. W 2002 roku dwór przechodzi w ręce parafii rzymskokatolickiej Najświętszej Opatrzności. (Jarosław Bochyński 2024.)

Opis

Budynek wolnostojący, szeroko frontowy, symetryczny o ścianach drewnianych konstrukcji zrębowej na rybi ogon, bez ostatków, osadzony na wysokim fundamencie kamienno-ceglanym łączonym zaprawą wapienną i wapienno-cementową. Posadzka w suterenie z cegieł na płask, sklepienie odcinkowe na belkach stalowych. Podłoga w przyziemiu z legarów na podsypce.
lub parkiet dębowy, na poddaszu podłoga z desek sosnowych na legarach. Strop w
przyziemiu belkowy z podsufitką z dranek i otynkowany, identyczny na poddaszu.
Więź ba dachowa drewniana krokwiowo-jętkowa wzmocniona w części środkowej dwoma
wiązarami dźwigającymi podciąg i podwieszoną belkę nad korytarzem Dach pokryty
blachą ocynkowaną. ściany wewnętrzne z desek lub ceglane, otynkowane na drankach.
Schody zewnętrzne betonowe, wewnątrz drewniane, proste. Okna dubeltowe, trójpodziałowe z nadświetlem prostokątnym ,w suterenach zaś dwu-, trzy- i czteropodziałowe,
Drzwi dwuskrzydłowe z nadświetlem, oszklone.
Budynek dwutraktowy z korytarzem biegnącym pośrodku przez całą długość, z dobudowanym betonowym tarasem od strony ogrodu i gankiem w elewacji frontowej.
Budynek składa się z trzech odrębnych części, tj. pn. nakrytej dachem dwu spadowym, środkowej z użytkowym poddaszem i dobudowanym od frontu gankiem oraz od strony ogrodu tarasem, i części pd. przykrytej dachem wielospadowym z dobudowanym na wsch. połaci dachu jednokondygnacyjnym z użytkowym poddaszem nakrytym dachem dwuspadowym połączonym z facjatką części środkowej. Budynek jednokondygnacyjny z użytkowym poddaszem i facjatką oraz sutereną w części pd.
Elewacje: frontowa (zach., od ulicy Hołowieskiej) 1O-osiowa,na 5 osi drzwi wejściowe, na pozostałych okna. W części środkowej ganek drewniany wsparty na 6 słupach o jednospadowym daszku i drewnianej rzeźbionej balustradzie. Na ganek wiedzie osiem betonowych stopni. W części środkowej także mansarda o szalowanych ścianach i trzech symetrycznie umieszczonych oknach. Szczyt mansardy szalowany w jodełkę. W części pd. poddasze w formie nadbudówki z trzema symetrycznie umieszczonymi oknami, także oszalowane. W suterenie od frontu cztery okna.
Elewacja tylna(wsch. ogrodowa)10-osiowa,na 6 osi drzwi wejściowe, na pozostałych okna. W części środkowej betonowy taras z umieszczonymi po obu stronach schodkami oraz w poddaszu mansarda z drewnianym balkonem o rzeźbionej balustradzie. Szczyt mansardy oszalowany w jo-
dełkę, pośrodku umieszczone drzwi balkonowe i symetrycznie okna.
Elewacja boczna (pd. od ulicy Lipowej)1-osiowa,na osi drzwi wejściowe, do których wiodą drewniane schody z rzeźbioną balustradą. Do elewacji przylega betonowy postument będący
niejako "wyjściem" sutereny na zewnątrz. Na osi drzwi bocznych wejściowych są w suterenie drzwi wejściowe prowadzące do niej.
Elewacja boczna (pn.) także 1-osiowa; na osi okno, w szczycie zaś dwa umieszczone symetrycznie
Szczyt oszalowany, po środku poziomo, po bokach okien ukośnie, nad nimi zaś w jodełkę. Wszystkie elewacje oszalowane, o węgłach boniowanych. (JB2024)

,

Park

Pozostałości parku.

Inne

zdjęcie XXI wiek Krzysztof Kundzicz, Licencja: CC BY-SA 3.0
zdjęcie z 2020 roku kurierpodlaski.pl
Jerzy Tołłoczko Karta zabytku 1992
Zdjęcia z 1992 roku Jerzy Tołłoczko
kurierpodlaski.pl