Ząbkowice Śląskie

Stan obecny

Obecnie jest utrzymywany i konserwowany jako tzw. trwała ruina.
W grudniu 2013 r. zakończył się II etap prac remontowych, obejmujących zabezpieczenie korony murów skrzydła wschodniego i południowego oraz zabezpieczenie południowo-wschodniej bastei.

Historia

W północno-wschodniej części miasta, na stromej skarpie nadrzecznej ulokowane są pozostałości potężnej renesansowej rezydencji książęcej wybudowanej w latach 1524-1532 na miejscu średniowiecznego zamku. Rozpoznanie zabytku w wyniku nie wystarczających badań terenowych jest niewystarczające. Obecnie średniowieczna substancja jest słabo widoczna. Została ona zatarta głównie w skutek XVI wiecznych prac budowlanych prowadzonych przez księcia Karola I Podiebrada jak również wielu zniszczeń. Nad bryłą ruin góruje attyka wieży bramnej jak również wyniosła wieża południowa. Wygląd zamku w okresie XVIII wieku znamy z ryciny wykonanej przez F.B. Wernera.

Miejscowe ziemie do 1290 roku były przynależne księstwu wrocławskiemu. Później w latach 1291-1322 przeszły w posiadanie księstwa świdnickiego by w końcu należeć do księstwa ziębickiego. Pierwsza wzmianka o zamku pojawia się w dokumencie z 1321 roku i na tej podstawie należy sądzić iż warownia została wybudowana staraniem księcia Bernarda świdnickiego (zm. 1326). W roku 1336 majątek został zastawiony przez kolejnego księcia Bolka II Ziębickiego królowi Czech Janowi Luksemburskiemu. Syn Bolka II ? książę Mikołaj Mały nie postarał się o wykup zastawionych ziem a nawet sprzedał je wraz z zamkiem Karolowi IV. Na drugą połowę XIV wieku przypada okres kiedy to warownia pełniła funkcję siedziby starostów królów czeskich. W tym czasie był własnością Luksemburgów. Zniszczony wojnami husyckimi w II połowie XV wieku zamek wraz z urzędem starosty przeszedł w posiadanie Jerzego z Podiebradu ? późniejszego króla czeskiego. W latach późniejszych majątek pozostawał w rękach jego spadkobierców. W roku 1468 pomimo wcześniejszej odbudowy i modernizacji umocnień zamek został zdobyty przez mieszczan wrocławskich. W roku 1489 historia się powtórzyła i zamek uległ atakowi wojsk króla węgierskiego Macieja Korwina. Po jego śmierci jednak warownia ponownie wróciła do Podiebradowiczów.

Inicjatorem przebudowy zamku w duchu renesansu był książę Karol I a prace przy projekcie powierzył znanemu z działalności na Hradczanach w Pradze mistrzowi Benedyktowi Rejtowi. Aby mogło powstać nowe założenie rozebrano większą część starych, średniowiecznych murów. Substancja gotycka zachowała się jedynie w skrzydle południowym i na jej podstawie należy sądzić, że zamek średniowieczny posadowiony był na nieregularnym, zapewne owalnym planie. Założenie nowożytne o wymiarach około 65 X 70 m wyposażone było w dwie wieże (bramną i południową od strony dziedzińca mieszczącą schody), dwie cylindryczne basteje w narożnikach południowo-wschodnim i północno-zachodnim. Rezydencja charakteryzowała się bogatym wystrojem architektoniczno-rzeźbiarskim w rejonie portalu, obramień okiennych, herbu księcia Karola I z datą 1532 i in. Dziedziniec wewnętrzny otoczony był krużgankami. Umocnienia nowożytnej warowni składały się z wysuniętych w narożach, cylindrycznych, trzykondygnacyjnych bastei, które umożliwiały ostrzał flankowy i zaopatrzone były w otwory do odprowadzania dymów prochowych oraz półkoliste attyki ze strzelnicami. W 1582 roku usypano groblę wiodącą do bramy. Na drugą połowę XVI wieku przypada rozbiórka umocnień zamku dzięki czemu został on włączony w organizm miejski. Umocnienie zamku ziemnymi bastionami nie uchroniło go od zniszczenia w trakcie wojny trzydziestoletniej. Na I połowę XVII wieku przypada powstanie zewnętrznego obwodu wałów ziemnych umożliwiających obronę artyleryjską. W roku 1728 rezydencja została opuszczona a jej los przypieczętował pożar z 1784 roku, który strawił budowlę w znacznej części. W XIX wieku zasypano fosy, zniwelowano nowożytne fortyfikacje oraz w niewielkim stopniu zniszczono mury magistralne budowli.

Opis

W latach 1522 (lub 1524)-1532 Karol I, książę ziębicki, rozebrał częściowo pozostałe mury i zbudował zamek w stylu renesansowym. Nowa rezydencja zawierała w sobie pozostałości starej warowni, co można zaobserwować na południowej ścianie zrujnowanego obecnie zamku. Wybrzuszenie na tej ścianie stanowi linię murów dawnej gotyckiej budowli. Budowniczym tego obiektu z dobrze zamaskowanym systemem obronnym był Benedykt Rejt. Zamek założono na planie kwadratu, obronę murów można było prowadzić flankowym ostrzałem dzięki dwóm narożnym, trójkondygnacyjnym bastejom umiejscowionym po przekątnej. Pomieszczenia mieszkalne, oświetlone zewnętrznymi oknami, znajdowały się na wyższych piętrach. Szczyty murów miały dekoracyjną attykę, która osłaniała posterunki straży, a jej okienka były strzelnicami. Nad głównym wjazdem na dziedziniec, od wschodniej strony, była umieszczona tarcza herbowa fundatora zamku, a poza tym nie było tam żadnych dekoracji. Surowy portal z ciosanego kamienia zakończony ostrołukiem nawiązywał do gotyku. Nad bramą wznosiła się wysoka wieża zakończona attyką. Obok znajdowała się nieco węższa furtka dla pieszych. Nad wejściem umieszczono dodatkowe stanowisko straży z otworem strzelniczym. Oprócz wieży bramnej była jeszcze mała kolista wieżyczka po północno-wschodniej stronie murów. Dziedziniec zamku zdobiły renesansowe krużganki.

Inne

Drażni tynkowanie trwałej ruiny - tynkami firmy "Atlas" lub podobnymi ...
Może obłożyć płytami "Ytong" + tynkowanie maszynowe .. a dziedzińce - wyasfaltować ?