Rokietnica

Stan obecny

Własność prywatna, w ruinie.



. .

Historia

Dwór z poł. XVIII / pocz. XX w.
Wieś Rokietnica powstała w poł. XIV w. i przez ponad 200 lat związana była z rodem Derszniaków. W 1627 r. klucz rokietnicki nabył od Stanisława Derszniaka Marcin Krasicki, wojewoda podolski, twórca Krasiczyna. Tu też rozpoczął budowę zamku. Jego śmierć w 1631 r. przerwała te prace, a klucz przeszedł w ręce jego bratanka Adama Władysława Krasickiego, pradziada słynnego biskupa warmińskiego - Ignacego Krasickiego. Po śmierci Adama w 1686 r. klucz rokietnicki połączył się z kluczem krasiczyńskim i około sto lat stanowił z nim jedną całość. Po śmierci Ludwiki z Mniszchów Potockiej, spadkobierca Michał Mniszch sprzedał oba klucze Jerzemu Pinińskiemu stolnikowi żytomierskiemu. Po jego śmierci, w 1793 r. Rokietnicę obciążoną licznymi legatami odziedziczył jego syn Kajetan Piniński, Krasiczyn zaś drugi syn - Józef. W ten sposób ostatecznie nastąpiło oderwanie Rokietnicy od Krasiczyna, a losy tych miejscowości i rezydencji potoczyły się osobnym torem. W latach 30-tych XVIII w. Kajetan Piniński rozpoczyna budowę nowego pałacu. Budowę dokończył jego bratanek Leonard Piniński , a w 1850 r. zamienił Rokietnicę ze swoim szwagrem Karolem Nikorowiczem na dobra grzymałowskie. W 1859 r. Karol popełnił samobójstwo, a wdowa sprzedała cały majątek Franciszkowi Dembowskiemu. Po nim dziedziczył wnuk Zygmunt, poseł na Sejm Krajowy we Lwowie i Prezes Towarzystwa Ubezpieczeń Wzajemnych w Krakowie. Ten na swoją siedzibę wybrał jednak pobliskie Kosienice. Rokietnicki pałac był tylko miejscem przyjęć i balów. Dla rodziny Dembowskiego był on za obszerny i trudny do utrzymania, tylko przez 10 lat służył jako rezydencja rodowa. W 1903 r. od Zygmunta Dembowskiego majątek nabył Czesław Świerzewski herbu Koszuba, który przebudował pałac w latach 1903-1904. Pałac służył Świerzawskim tylko przez cztery lata. Został sprzedany wraz z majątkiem Kazimierzowi Lubomirskiemu, ten nigdy tu nie zamieszkał, a po dwóch latach sprzedał go Józefowi Romerowi. Ten z kolei część majątku sprzedał na parcelację, a pozostałą część w tym pałac nabył hr. Bogusław Cieński. Zbliżająca się 1 wojna światowa przyśpieszyła decyzję właściciela o sprzedaży całego majątku na parcelację. Zakupiła go spółka siedmiu Żydów z Pruchnika. Nieużytkowany przez kilka lat popadał w ruinę. W 1915 r. trafiony pociskiem armatnim z przedpola bitwy o Twierdzę Przemyśl zapalił się. Spłonęła część dachu i kilka pomieszczeń. W 1917 r. pałac wraz z pozostałym jeszcze majątkiem nabył Eustach Uznański z Poronina. Pałac został wyremontowany. Jednak w 1927 r., wybuchł kolejny pożar, po którym odbudowano zniszczone skrzydło. W tym czasie pałac wymagał już gruntownego remontu. Zainstalowano co prawda kanalizację i bieżącą wodę, jednak system ogrzewczy w postaci bardzo stylowych pieców pozostawiał wiele do życzenia. Po śmierci właściciela Eustachego, majątek został zadłużony, a bank ustalił nad nim zarząd komisaryczny. W okresie 2 wojny światowej pałac stał się siedzibą organizacji podziemnych związanych z AK. Przez progi tego pałacu przewinęło się wielu znanych w regionie działaczy Polski podziemnej, ale i też konfidentów. W 1943 r. w czasie pacyfikacji wsi rozstrzelanych zostało pięciu członków rodziny Uznańskich, kilku z nich uciekło, a majątek i pałac przejęły władze niemieckie. Rodzina Uznańskich została wysiedlona z pałacu. Jedni przenieśli się do Jarosławia, inni zamieszkiwali tzw. \\\"rządówkę\\\", bądź plebanię. Po wojnie splądrowany pałac przejęły władze oświatowe tworząc w nim gimnazjum publiczne. Po jego likwidacji w 1950 r. traktowany był jako siedziba tymczasowa różnych instytucji, w tym władz administracyjnych, służby zdrowia, zamieszkiwany był przez osoby z dawnej służby dworskiej oraz lokatorów. Zmieniono wówczas układ wnętrz pałacowych, zniknęło wyposażenie i meble. W latach 60-tych lokatorzy opuścili budynek, który zaczął popadać w ruinę. W 1988 r. tzw. \\\"resztówkę\\\" nabyła osoba fizyczna. Nowy właściciel po wykonaniu prac zabezpieczających z powodu braku dalszych środków ponownie wystawił obiekt na sprzedaż.

Opis

Pałac eklektyczny o cechach neobarokowych. Budynek murowany z cegły i otynkowany, podpiwniczony. Bryłę pałacu tworzą dwa dwukondygnacyjne korpusy, ustawione do siebie pod kątem prostym, zamknięte trójkątnymi szczytami ze spływami i sterczynami. Przy jednej ze ścian mieścił się płytki arkadowy portyk nakryty tarasem, poprzedzający główne wejście. Przy tymże skrzydle występował z boku ryzalit zwieńczony prostokątną wieżyczką, nakrytą wysokim stożkowym dachem, górującym nad całym budynkiem. Ryzalit otrzymał też najbogatsze dekoracje w postaci zdwojonych pilastrów, na parterze toskańskich, na piętrze korynckich, profilowanych gzymsów, fryzu, płycin i masek.. Na wystrój plastyczny pozostałych części pałacu składały się m. in.: boniowania narożników, nadokienne poziome lub trójkątne naczółki na konsolkach i obramienia dwu lub trójdzielnych okien oraz drzwi. (opis pałacu z okresu międzywojennego) Można go uzupełnić o drobne szczegóły: nad portykiem szczyt dwukondygnacyjny z oknem flankowanym przez dwie blendy, nad oknem gzyms profilowany, podtrzymujący dwa cokoły o półkulistym zamknięciu góry, ozdobnym wydatnym kaboszonem. Podobny szczyt po stronie wschodniej. W nim ukośne ustawione tarcze herbowe: jedna z pięcioma pałkami i herbem trzy gwiazdy i trzy miecze -Trzywdar, druga: mieszcząca okrąg przecięty listwą - Kuszuba. Wewnątrz blokowe rozmieszczenie pomieszczeń, dwie klatki schodowe.

Park

Park krajobrazowy z XIX w. o pow. około 3ha. Rośnie tu urozmaicony drzewostan z przewagą lip drobnolistnych, jesionów wyniosłych, dębów szypułkowych, kasztanowców oraz wierzb. Drzewostan ten ulega stałej degradacji. Na obrzeżach parku widoczne są jeszcze resztki dwóch stawów o łącznej pow. około 1,5ha.

Inne

Zabudowania gospodarcze - spichlerz i tzw. stajnia cugowa z XIX w.
Kościół św. Mikołaja i Maryi Panny z XV-XVI w., prz. na pocz. XVII w.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011