Biała

Stan obecny

Dalej w rękach prywatnych, niszczeje.

Historia

Budynek wczesnobarokowy z elementami późnorenesansowymi.
Zamek Pruszkowskich.
Pierwsze wzmianki o Białej pochodzą z 1225 r. Pod koniec pierwszej połowy XIII w. miała miejsce druga lokacja osady. Z racji swego położenia, na rubieżach Księstwa Opolskiego, Biała staje się siedzibą kasztelanii. Prawdopodobnie w miejscu późniejszego zamku wzniesiona zostaje wówczas drewniana warownia. Świadczyć o tym mogą odnalezione podczas prac archeologicznych poziomo ułożone drewniane bale, być może fundamenty budynków. W XV w. miasto otoczono murami wykonanymi z cegły, z użyciem kamienia, wzmocnionymi otwartymi basztami. Zachowany w północnej części zamku fragment muru o gotyckim wątku może świadczyć, że taki zamek mógł zostać otoczony murem połączonym z obwarowaniami miejskimi. W XVI w. z inicjatywy książąt opolskich wzniesiony został murowany renesansowy zamek. Składał się z głównego skrzydła wschodniego i drugiego -prostopadłego do niego- z otwartym dziedzińcem od południa. Od strony dziedzińca budynki posiadały półkoliste arkady. 12 lipca 1564 r. w Wiedniu wystawiono akt przekazujący pod zastaw rodzinie Pruszkowskich miasto Biała. W 1606 cesarz Maksymilian II sprzedał Białą wraz z dobrami Janowi Krzysztofowi Pruszkowskiemu. Pruszkowscy w latach 1638-1640 rozbudowali zamek w stylu wczesnego baroku. Wzniesione zostało skrzydło południowe, a w późniejszym okresie zachodnie z kondygnacyjną kwadratową wieżą w narożniku. Przez wiele lat zamek w Białej należał do głównych rezydencji rodu Pruszkowskich. W 1747 r. wdowa po Antonim Pruszkowskim sprzedała zamek i posiadłości Bartłomiejowi Oderfeldtowi, wcześniejszemu dzierżawcy dóbr. W 1872 r. zamek w Białej staje się własnością miasta. Zaadoptowany został na seminarium nauczycielskie, które funkcjonowało w nim do 1925 r. Podczas przeprowadzonego w XIX w. remontu zamurowano arkady, dzięki czemu powstał dodatkowy trakt komunikacyjny. Po II wojnie światowej budynek był siedzibą szkoły podstawowej i liceum ogółnokształcącego. W latach 80-tych XX w. urządzono w nim magazyn odzieżowy. Od tego momentu nastąpiła degradacja obiektu. Pod koniec XX wieku stał się własnością prywatną, co niestety nie poprawiło jego stanu.

Opis

Obecnie zamek w Białej to dwukondygnacyjna budowla nakryta siodłowymi i czterospadowymi dachami, wzniesiona na planie zbliżonym do litery \"F\". W narożniku zachodniego skrzydła znajduje się czterokondygnacyjna wieża zwieńczona wysokim, barokowym hełmem baniastym z latarnią. Zamek jest częściowo podpiwniczony. Jego elewacje są otynkowane, ozdobione gzymsami. Zachowały się kamienne obramienia okien i portale, a we wnętrzach sklepienia kolebkowo - krzyżowe. Elewacja boczna skrzydła południowego zwieńczona jest dwupiętrowym szczytem. Od strony dziedzińca widoczne ślepe, półkoliste arkady. W dolnej partii elewacji północnej zachowany gotycki wątek muru.

Inne

opis, dodał Jerzy M. Źródło: archiwum Urzędu Miejskiego w Białej.