Pułtusk

Historia

Zamek biskupów płockich był przedmiotem kompleksowych badań naukowych. W ich wyniku poznano między innymi zabudowę grodu XIII i XIV wiecznego oraz przeobrażenia przestrzenne zamku. Obecnie zamek został wyremontowany. Nie doczekał się wciąż publikacji podsumowującej wyniki wieloletnich badań. Zamek posadowiony jest na wzniesieniu na prawym brzegu Narwi, na południowym krańcu miasta od którego oddzielony został nawodnioną fosą oraz przerzuconym przez nią mostem arkadowym, obecnie zrekonstruowanym.
Pułtusk był siedzibą biskupów płockich już w XII wieku. Murowany zamek jest wynikiem sukcesywnego przekształcania grodu zapoczątkowanego na przełomie XIV i XV wieku. Drewniany gród swym rodowodem sięga pierwszej ćwierci XIII wieku. Już około 1400 roku pewne jego części zastąpione zostały budynkami murowanymi. Głównymi inicjatorem przebudowy grodu w murowany zamek był biskup Piotr Giżycki (zm. 1463). W pierwszym etapie powstała czworoboczna wieża wraz z przylegającym do niej od północnego-wschodu domem.
Na połowę XV wieku przypada kolejna przebudowa w wyniku której powstał murowany obwód obronny oraz w zachodniej części wzgórza główny dom zamkowy. Była to budowla posadowiona na planie wydłużonego prostokąta, jednotraktowa, podpiwniczona, jednopiętrowa. Dom główny skomunikowany był z wieżą na wysokości piętra za pomocą dwu arkadowej kurtyny.
Do północnego i wschodniego muru przylegała luźna zabudowa gospodarcza. Brama ulokowana była od strony miasta, wzmocniona w latach późniejszych dwiema półcylindrycznymi basztami. Gotycki zamek na przestrzeni wieków został znacznie przekształcony. Obecnie założenie znajduje się w formie zwartej zabudowy na planie podkowy otwartej od południowego-zachodu. W roku 1523 rozpoczęła się podjęta z inicjatywy biskupa Rafała Leszczyńskiego i kontynuowana przez Andrzeja Krzyckiego oraz Piotra Myszkowskiego przebudowa gotyckiego zamku w renesansową rezydencję obronną. Kres świetności rezydencji zadał potop szwedzki.
Mimo to w II połowie XVII i w XVIII wieku zamek był wciąż zamieszkały. Na lata 1786-1794 przypadła kompleksowa restauracja zamku będącego jedną z głównych rezydencji biskupów płockich podjęta przez biskupa Krzysztofa Hilarego Szembeka. W XIX wieku zamek podupadł a roku 1945 został strawiony przez pożar. Po wojnie odbudowany służył celom administracyjnym aż do 1973 roku, kiedy to rozpoczęto badania naukowe oraz prace budowlane. Zamek został odbudowany w latach 1976-1989 wg projektu Haliny Kossuth i Wandy Graban. Do oryginalnej substancji dodano wówczas nowe skrzydło i stylizowaną wieżę. Od końca lat 80 tych zamek pełni funkcję siedziby stowarzyszenia Wspólnota Polska.

Opis

Obecnie bryła zamku ma kształt niesymetrycznej, złożonej z siedmiu segmentów podkowy

Park

Park zamkowy.

Inne

Kaplica zamkowa ob. kościół p.w. św. Marii Magdaleny, nr rej.: A-149 z 14.04.1962
Most arkadowy.