Prażmów

Stan obecny

Dwór: Samodzielny Zespół Publicznych Zakładów Lecznictwa Otwartego w Prażmowie.
Stara Gorzelnia: Restauracja, Al. Kasztanów 4, Telefon: 22 727 06 81

Historia

Dwór z 1 poł. XIX w.
Majątek w Prażmowie należał w XIX w. do Ryxów, rodziny z tradycjami, której początek dał Franciszek Ryx herbu Pierścień (ur. 1732 r. we Flandrii, zm. 16 września 1799 r.), kamerdyner króla Stanisława Augusta. Odegrał on znaczną rolę jako zaufany króla, jego powiernik i doradca, członek konfederacji targowickiej. Pochodził z rodziny flandryjskiej, która być może osiedliła się już wcześniej na terenie Polski. Początkowo pracował jako fryzjer na dworze podkanclerza litewskiego Michała Antoniego Sapiehy, od 1763 r. kamerdyner wówczas stolnika litewskiego Stanisława Augusta Poniatowskiego. Nobilitowany 13 maja 1768 r., otrzymał w nadaniu królewskim majątek Prażmów znajdujący się w pół drogi między Piasecznem a Grójcem (obecnie powiat piaseczyński), a także honorowy tytuł starosty piaseczyńskiego (nie było wówczas takiego powiatu). W 1776 r. nabył przywilej na prowadzenie teatrów warszawskich. Był żonaty z Ludwiką Meline. Dziedziczył po nim jego synowiec (według niektórych przekazów naturalny syn) Franciszek. Został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim. Stanisław August i Franciszek Ryx od momentu kiedy spotkali się około roku 1760, nie rozstawali sie przez następnych prawie czterdzieści lat. Nawet śmierć połączyła ich szybko, gdyż po nagłym zgonie króla, Ryx, wydawało się zdrowy zaczął gwałtownie podupadać na zdrowiu i zmarł wkrótce. Między panem a sługa, rówieśnikami niemal do miesiąca, szybko wytworzył się związek wyjątkowy, oparty nie na podległości, lecz na przyjaźni. Ryx otrzymał szlachectwo już na pierwszym za panowania Poniatowskiego sejmie, w roku 1768, a niedługo później, obdarowany starostwem piaseczyńskim, nabył pełnię praw stanu rycerskiego. Mógł, gdyby zechciał uzyskać o wiele więcej, tytuł hrabiego, czy generała. Był jednak człowiekiem praktycznym, cudzoziemcem mało wrażliwym na zewnętrzne zaszczyty, skupił się na robieniu majątku. Był nieoficjalnym pierwszym ministrem i miał w rękach królewska kasę. Wspomagał wszystkie działania króla, takie jak Szkołę Rycerska - Korpus Kadetów, obserwatorium astronomiczne, bibliotekę. Franciszek sprawnie zarządzał kasą królewska wykazując w tej dziedzinie niezwykły talent i znajdował się jak twierdzili złośliwcy w nieustannym wirze finansowych kombinacji. Ten zagadkowy człowiek, którego Król nazywał nie sługa, a przyjacielem dał początek niezwykłej rodzinie, której gniazdem był Prażmów. Tu właśnie w Prażmowskim Dworze na świat przychodzili kolejni Ryxowie, tu przeżywali problemy czasów niewątpliwie trudnych, kształcąc swoich potomków na najwyższym poziomie według standardów wyznaczonych przez Stanisława Augusta i jego najlepszego przyjaciela, ojca rodu Ryxów, Franciszka Ryxa. Dwór został wybudowany dla Franciszka w 1820 r. W latach późniejszych w wyniku dziedziczenia majątek przeszedł w posiadanie syna Aleksandra Ksawerego oraz wnuka Bronisława Feliksa.
W latach 30-tych XX w. dwór należał do Aleksandra Mysyrowicza.
Zachowała się tu także odrestaurowana obecnie zabytkowa gorzelnia, gdzie mieści się restauracja. Dzięki zaangażowaniu obecnych właścicieli można tu nie tylko dobrze zjeść, ale także zapoznać się bliżej z historią tego niezwykłego miejsca.

Źródło: http://www.stara-gorzelnia.com.pl/2-uncategorised/5-stara-gorzelnia

Opis

Dwór klasycystyczny. Budynek murowany z cegły i otynkowany, posadowiony na planie prostokąta, o regularnej bryle, z dwoma nowszymi przybudówkami umieszczonymi przy bocznych elewacjach. Dwór podpiwniczony, parterowy, z mieszkalnym poddaszem przekrytym dachem naczółkowym o połaciach krytych wtórnym eternitem. Elewacja frontowa 7 osiowa z 3 osiową, piętrową częścią środkową w formie wystawki. Część środkowa zwieńczona trójkątnym szczytem i poprzedzona dwu filarowym portykiem dźwigającym taras na wysokości piętra otoczony żeliwną balustradką. Wystrój elewacji ograniczony do boniowania narożnego oraz opasek okiennych, część środkowa spięta płaskimi lizenami, w partii parteru boniowanymi. Na elewacji ogrodowej umieszczono otwarty taras i żeliwny balkonik na wysokości piętra. Na tympanonie elewacji frontowej umieszczono dekorację sztukatorską z motywami maszkaronu, podwieszanych draperii oraz gałązek z liśćmi. Układ wnętrz przekształcony z prostokątną sienią mieszczącą klatkę schodową i galerię na osi.

Park

Pozostałości po parku krajobrazowym.

Inne

Stajnia z XIX w.
Gorzelnia z XIX w.