Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się
Miniatura Otwock Wielki
2016, zdjęcie Jerzy Mrozek
Miniatura Otwock WielkiMiniatura Otwock WielkiMiniatura Otwock WielkiMiniatura Otwock WielkiMiniatura Otwock WielkiMiniatura Otwock WielkiMiniatura Otwock WielkiMiniatura Otwock WielkiMiniatura Otwock WielkiMiniatura Otwock Wielki

Zdjęcie archiwalne

Miniatura Otwock Wielki
Zdjęcie Jerzy Mrozek

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Jerzy MrozekJarosław Bochyński

Otwock Wielki

Województwo:mazowieckie
Powiat:otwocki
Gmina:Karczew
Rodzaj obiektu:Pałac

Rejestr zabytków

Zespół:pałacowo-parkowy, 1693 - XVIII w., nr rej.: 1578-A z 18.04.1994

Stan obecny

Muzeum wnętrz.

Historia

Pałac został ufundowany przez Kazimierza Ludwika Bielińskiego herbu Junosza. Miejscowy majątek został przez niego odziedziczony po swoim ojcu Franciszku Janie w 1685 roku. Datowanie pałacu nie jest do końca ustalone. Możliwe, że budowany był w latach 1687-1703. Możliwe, że budowa wiązała się ze ślubem fundatora pałacu z Ludwiką Morsztynówną, córką Jana Andrzeja- podskarbiego wielkiego koronnego. Za autora pałacu uważa się Tylmana z Gameren. Za tym faktem przemawia analiza historyczna i porównawcza. Nowatorskim pomysłem w pałacu Otwockim na tle twórczości Tylmana jest wydatny ryzalit umieszczony na osi elewacji ogrodowej. Rozwiązanie to wzorowane było na architekturze francuskiej połowy XVII wieku. Pałac otwocki jest więc konglomeratem tych form oraz architektury północnych Włoch. Fundator pałacu zmarły w roku 1713 przekazał go po śmierci swojemu synowi Franciszkowi. Ten jednak zamieszkał w nim dopiero w latach 30 tych XVIII wieku. Wcześniej w pałacu mieszkała jego siostra Marianna Denhoffowa- kochanka Augusta II, oraz brat Michał- ożeniony w roku 1725 z woli Augusta II z jego nieślubną córką Marią Rutowską. Po przejęciu pałacu przez Franciszka w roku 1732 zaczął on jego rozbudowę. Powstały budynki gorzelni i browaru oraz oficyna zachodnia skomunikowana z pałacem za pomocą łącznika z alkierzem zachodnim. Wnętrza pałacu były w tym czasie modernizowane i przebudowywane. Otrzymały one również nową dekorację sztukatorską i malarską- nie zachowaną do dziś. Sale piętra otrzymały dekorację malarską w postaci wyobrażeń ruin i scen marynistycznych. Nową dekorację otrzymała również sala balowa. Przekształceniu podlega również całe otoczenie pałacowe. Powstaje część gospodarcza ze spichlerzem oraz dworkiem. Wytyczona zostaje nowa aleja widokowa oraz zostaje przerzucony most na osi pałacu. Rozbudowa pałacu i otoczenia przypada na lata 1757-63 i wiązana jest z architektem Jakubem Fontaną. Jego autorstwa jest nadbudowa wież, ukształtowanie portalu północnego, wzniesienie oficyny zachodniej. Poza tym Fontana nie ingerował w pierwotną koncepcję Tylmana. W tym czasie powstaje założenie parkowe usytuowane w południowo wschodniej części wyspy. Na jego terenie umieszczono szereg wnętrz z gabinetami i salami w bosketach, teatr oraz stadion. Od roku 1757 marszałek Franciszek Bieliński stopniowo przekazuje swój majątek- bratankowi Franciszkowi, synowi Michała i Tekli Pepłowskiej, ożenionego w 1763 roku z Krystyną Sanguszkówną. Po śmierci Franciszka Bielińskiego 8 października 1766 roku nowy właściciel zaczyna zarządzać całym majątkiem. Za jego kadencji kontynuowane są prace nad ukształtowaniem parku i dalszego otoczenia pałacu. Część wnętrz pałacu przekształcono w prywatną galerię starożytności pochodzących z własnych wykopalisk prowadzonych przy grobach w Agrygencie. Na początku XIX wieku nadchodzi kres świetności pałacu otwockiego. Pałac jeszcze za życia Franciszka Bielińskiego zostaje przekazany jego dwóm synom- Pawłowi i Józefowi. W roku 1805 majątek zostaje przez nich sprzedany Wojciechowi Sulimierskiemu- sędziemu ziemskiemu. W roku 1828 zadłużony majątek, którego nowy właściciel nie jest wstanie podźwignąć zostaje wystawiony na licytację i zakupiony przez Jana Jerzego Kurtza. Następnie pałac przechodzi na jego córkę Anielę, która wraz z mężem Janem Władysławem przystępuje do jego odnowy. Projekt w roku 1850 wykonał architekt Jan Teofil Sbarbori. Charakteryzował się on szacunkiem w podejściu do zastanej substancji XVII wiecznej. Budynek zyskał w tym czasie nowe stropy oraz został nakryty nowymi dachami. W roku 1857 po śmierci Anieli Kurtz remont pałacu zostaje wstrzymany. W II połowie XIX wieku zabytek wystawiając na licytację próbują ratować Jan i Zygmunt Kurtzowie. Ostateczną klęską dla pałacu okazała się I Wojna Światowa kiedy stacjonujące w Starym Otwocku wojska niemieckie doszczętnie splądrowały i zniszczyły wyposażenie rezydencji. W dwudziestoleciu między wojennym prywatny właściciel pałacu Władysław Jezierski nie podejmował żadnych prac rekonstrukcyjnych pałacu a ten znajdował się w stanie postępującej ruiny. Po zakończeniu II Wojny Światowej w roku 1946 pałac przeszedł na skarb państwa i przystąpiono do jego generalnej konserwacji. W latach 1946-50 pracami kierował Jan Koszczyc Witkiewicz, który również był pierwszym badaczem dziejów zabytku. Pałac został nakryty nowym dachem i zyskał nowe stropy Kleina. W roku 1950 w odnowionym budynku umieszczono Dom Poprawczy wykorzystując naturalne walory okolicznego terenu do prowadzenia tego typu instytucji. Na początku lat 70 tych XX wieku pałac został przejęty przez Urząd Rady Ministrów z myślą o ulokowaniu w nim luksusowej rezydencji głowy państwa. Wcześniejsze uprzedzenie komunistycznych władz do magnackiej i burżuazyjnej spuścizny architektonicznej ustąpiło wraz z pojawieniem się u władzy ekipy Gierka. Ci nie mieli już żadnych obiekcji co do opływania w luksusy. Renowacji pałacu podjęła się Pracownia Konserwacji Zabytków. W wyniku prac we wnętrzach zakonserwowano niszczejące freski, uzupełniono lub odtworzono fragmenty dekoracji. Od nowa ukształtowano klatkę schodową. Na pierwszym piętrze odtworzono westybul, gdzie w niszach umieszczono współczesne rzeźby dłuta Stanisława Kulona. Wnętrza zyskały bogate, stylowe wyposażenie. W czasie stanu wojennego pałac był miejscem internowania Lecha Wałęsy. Wtedy też świat obiegły fotografie przywódcy Solidarności łowiącego ryby w pałacowym parku. W latach 90 tych pałac został przejęty przez Kancelarię Prezydenta a później przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji. W roku 2004 kiedy to pałac został przekazany Muzeum Narodowemu w Warszawie mieści się w nim jego oddział- Muzeum Wnętrz.

Opis

Pałac posadowiony na planie prostokąta zbliżonego do kwadratu, z dwoma prostokątnymi alkierzami od południa, owalnymi wieżyczkami pełniącymi funkcje klatek schodowych, umieszczonymi w narożach pomiędzy alkierzami a korpusem głównym pałacu, ryzalitem umieszczonym na osi głównej na elewacji południowej o trójbocznym zamknięciu. Bryła pałacu trójkondygnacyjna, nakryta wysokimi spadowymi dachami, wieżyczki nakryte barokowymi hełmami. Układ wnętrz dwutraktowy, trójdzielny i symetryczny na wszystkich kondygnacjach. Na poziomie parteru na osi zlokalizowana była obszerna sień a za nią pomieszczenie o ściętych narożach, wychodzące ryzalitowo na ogród- sala terrena. Na osi głównej na pierwszej kondygnacji znajdował się westybul oraz dwukondygnacyjna sala balowa. Po obu bokach osi głównej znajdowały się po dwa symetrycznie rozmieszczone pomieszczenia o różnym przeznaczeniu. Parter zajmowały pomieszczenia gospodarcze, piętro reprezentacyjne, mieszkalne na ostatniej kondygnacji. W północno wschodnim narożniku korpusu mieściła się reprezentacyjna klatka schodowa. Istnieje hipoteza o zewnętrznych schodach paradnych. Elewacja frontowa siedmioosiowa, z trójosiowym ryzalitem centralnym, zwieńczonym trójkątnym szczytem wypełnionym dekoracją z czerwonego stiuku z przedstawieniem bachanaliów. Przedstawienie miało obrazować idee radości wszelkiego stworzenia z obcowania z Naturą. Tego typu program był zrozumiały w dekoracji wiejskiej, wypoczynkowej, rezydencji nowożeńców. Okna pierwszej kondygnacji dekorowane zostały obramieniami z uszakami oraz wieńczona przerywanymi naczółkami z półplastyczną dekoracją wyobrażającą putta wokół wazonów z kwiatami. Dekoracja okien w szerokości ryzalitu są jeszcze bardziej okazałe. Okno środkowe zwieńczone zostało kartuszem herbowym z herbem Junosza. Dwie postacie po bokach otworu okiennego to alegorie siły i zdrowia. Pod nimi umieszczono łacińską dewizę. Nad sąsiednimi oknami widnieją pęki panopliów. Najbogatsza dekoracja okienna mieści się jednak w oknie ryzalitu elewacji ogrodowej. Składa się na nią grupa trzech uskrzydlonych postaci unoszących kartusz z herbami Junosza i Leliwa. Do dziś zachowała się tylko jedna dekoracja wnętrz z XVIII wieku- wystrój alkierza wschodniego ?Sali Horacego?. Na wystrój składa się 10 malowideł ściennych en grisaille, stanowiących ilustrację dzieł Horacego. Wzorem malowideł nieznanego autorstwa były sztychy Ottona van Veena zamieszczone w ikonograficznym kompedium Horatii Flacii Emblemata. Treści dekoracji pałacu są w doskonałej harmonii z jego architekturą oraz otoczeniem. Pałac został pomyślany wedle witruwiańskiego typu willi rustica.

Park

Park krajobrazowy z Jeziorem Otwockim z XVII w.
W 2. poł. XVIII przebudowany.

Inne

Spichlerz, obora i stajnia z 1763 roku, przebudowane. Oficyna z poł. XVIII w. W 1950 roku odrestaurowana. Dawny browar z poł. XVIII w.
Autorem zdjęć jest pan Zbyszek z Warszawy, dziękuję.
Zdjęcie archiwalne, Źródło: Pałace i zamki w Polsce dawniej i dziś Krystyna Stępińska Krajowa Agencja Wydawnicza 1977
Autor: rys. E. Andriollego.

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Karol Barsolis Turysta Kulturowy 5 lat i 11 miesięcy temu
ładny ten zespól palacowo -parkowy -super