Babice - Zamek Lipowiec

Historia

Zamek powstał najprawdopodobniej przed 1303 rokiem. Z tego czasu pochodzi pierwszy dokument potwierdzający jego istnienie. Wcześniej miejscowe tereny należały do rodziny Gryfitów a następnie zostały przekazanie benedyktynom ze Staniątek. W tym czasie nad wsią został wybudowany pierwszy zamek należący do rozbójników i będący dla nich bazą wypadową do ograbiania okolicznych wsi.
Zamek został zdobyty przez wojska książęce i przekazany biskupowi krakowskiemu. W latach późniejszych na miejscu zamku zbójnickiego powstał nowy, wystawiony staraniem biskupa krakowskiego Prandota. Później zamek był wielokrotnie rozbudowywany i przebudowywany z inicjatywy kolejnych biskupów. Pełnił funkcję obronnej rezydencji oraz centrum administracyjnego. W połowie XV wieku zamek zaczął pełnić również funkcję więzienia biskupiego. XVII wieku to dla zamku okres kataklizmów naturalnych i dziejowych.
Najpierw w roku 1629 zamek strawił pożar. Destrukcji uległa cała drewniana zabudowa oraz przedbramie oraz teren zamku górnego. Zamek został jednak odbudowany i dodatkowo umocniony. Jednak już w roku 1655 został zajęty przez Szwedów, którzy w dwa lata po zajęciu zamku opuścili go i podpalili.
Zamek doczekał się kolejnej modernizacji ale dopiero w roku 1732 z inicjatywy biskupa Stanisława Szaniawskiego. W tym okresie w zamku funkcjonował dom poprawczy dla zakonników łamiących prawo kanoniczne. W roku 1789 zamek przeszedł w posiadanie skarbu państwa zaborcy austriackiego. Od tego czasu zamek niezagospodarowany popadał w ruinę by w roku 1800 ostatecznie popaść w destrukcję w wyniku pożaru, który strawił wtedy cały dach i poważnie uszkodził mury. W roku 1961 rozpoczęto trwające do roku 1975 prace konserwatorskie mające na celu zabezpieczenie zamku jako trwałej ruiny. Wynikiem tych badań jest również stan wiedzy o rozwoju architektonicznym zamku.
Na wiek XIII i początek XIV przypada wzniesienie dolnej partii cylindrycznej wieży, fragmenty przedbramia oraz studnia wykuta w skale. W tamtym czasie obwód warowny stanowił jeszcze wał drewniano ziemny zachowany w partiach krawędzi wzgórza. W XV wieku staraniem biskupów Wojciecha Jastrzębca oraz Zbigniewa Olesińskiego powstało założenie czworoboczne. Wieża została wtedy podwyższona i została przystosowana do użycia artylerii, są to pierwsze w Polsce unikatowe działobitnie umieszczona na dwóch kondygnacjach.
Wieża została obudowana i znalazła się w składzie budynków południowo wschodniego narożnika zamku. Całość założenia została otoczona murem obwodowym, zespół zabudowań bramnych został zmodernizowany. Pod koniec wieku XV zbudowany osobny mur obwodowy z bramą okalający drewniane zabudowania gospodarcze podzamcza. W wieku XVI przebudowano wnętrza zamku celem przystosowania ich do funkcji więziennych.
Wzmocniono również system obronny wprowadzając na północy w linii murów obwodowych dwie półbaszty. W XVII wieku prace ograniczono do remontów, jedyna zmiana w systemie obronnym polegała na budowie niewielkiego bastionu w narożniku północno wschodnim. W wieku XVIII przebudowano pomieszczenia dostosowując je do celów penitencjarnych. Zamek wznosi się na wyniosłym wzgórzu na północ od wsi Babice oraz Wygiełzów. Stanowi ciekawy przykład przemian jakie zachodziły w budownictwie warownym Polski.