Niemcza

Historia

Gród kasztelański znany głównie z bohaterskiej obrony jaka miała miejsce w 1017 roku w czasie oblężenia przez wojska cesarskie Henryka II. Wydarzenia zostały zachowane przekazach pisanych. Na lata 1950-64 przypadły badania archeologiczne prowadzone pod kierunkiem J. Kaźmierczyka, których wynikiem było odsłonięcie kamienno- drewniano-ziemnych wałów otaczających założenie i zabudowy dziedzińca grodu. Analizy architektonicznej średniowiecznego zamku powstałego na miejscu grodu a następnie przekształconego w renesansową rezydencję dokonał M. Kutzner. Warownia wznosiła się na cyplu wzgórza w północnej części miasta. Jej system obronny sprzężony był z fortyfikacjami miejskimi. Obecna zabudowa wzgórza będąca wynikiem powojennej odbudowy zabudowań z II połowy XIX wieku, nie ma wiele wspólnego ani z budowlą średniowieczną ani z jej renesansową przebudową, dokonaną przez książąt brzeskich. Wygląd z połowy XVIII wieku dostarcza nam rycina F. B. Wernera. Murowany zamek powstał najprawdopodobniej w II połowie XIII wieku. W latach 1311-1675 stanowił siedzibę książąt brzeskich. Zniszczony w trakcie wojen husyckich, odbudowany i funkcjonujący do II połowy XVI wieku. W 1585 roku rozpoczęła się przebudowa zamku zainicjowana przez księcia Jerzego II. Renesansowa rezydencja była dziełem dwóch brzeskich architektów Giovanniego (Hansa) Lugano i Bernarda Niurona. Formy nadane przez tych dwóch architektów przetrwały do wojny trzydziestoletniej. Wówczas u podnóży góry zamkowej zainstalowano nowożytne urządzenia obronna. Jednak warownia i tak została zdobyta przez wojska Wallensteina. W roku 1675 budowla stała się własnością cesarską. W latach 1712-1724 powstała kaplica św. Jadwigi, której pozostałości rozebrano w 1964 roku. Po pożarze 1735 roku założenie rezydencjonalne zostało gruntownie odnowione a w roku 1830 przebudowane. Prace remontowo-budowlane zostały podjęte również w 1927 roku oraz po zakończeniu II Wojny Światowej. Obecny stan badań nie przynosi rozległej wiedzy na temat średniowiecznego zamku stojącego w miejscu wcześniejszego grodu. Średniowieczne założenie posadowione było na nieregularnym planie dostosowanym do obwodu platformy wzniesienia oraz wcześniejszych wałów grodu. Wewnątrz owalu murów obwodowych stanęły zabudowania murowane i drewniane. Przebudowa w I połowie XV wieku a szczególnie prace nowożytne całkowicie zatarły pierwotną formę średniowiecznego założenia. Budowla wzniesiona pod koniec XVI wieku posadowiona była na regularnym planie, posiadała wiele skrzydeł zdobionych dekoracją sgraffitową, której fragmenty zachowały się do dziś. Wygląd gotycko-renesansowej rezydencji został znacznie naruszony podczas XIX wiecznych przebudów. Obecnie w wyniku rozebrania kaplicy zamkowej położone w południowej partii założenia, założenie ma formę dwukondygnacyjnych budynków zgrupowanych wokół nieregularnego dziedzińca wewnętrznego.

Inne

Mury obronne z XV w., nr rej.: 686 z 10.05.1960
Baszta Bramy Górnej, ul. Bolesława Chrobrego 3, XVI, 1936 r., nr rej.: 205/A/03 z 12.09.2003