Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Jakub Orzechowski

Uchanie

Województwo:lubelskie
Powiat:hrubieszowski
Gmina:Uchanie
Rodzaj obiektu:Dwór

Stan obecny

Dwór w ruinie.
Własność prywatna.

Historia

Dwór z 1874 roku.
Pierwsze wzmianki o miejscowości występują w ruskich latopisach z początku XIII w. Uchanie mają bardzo starą metrykę, są bowiem znane już w 1205 roku jako wieś Królewska, kiedy Litwa i Jaćwierz w wyprawie na Ruś toczyły walki u wrót Czerwienia i "zastawy " w Uchaniach. Teren ten należał w tamtych czasach do Rusi Czerwonej. Do Polski został przyłączony za Kazimierza Wielkiego w 1366 roku. Po raz drugi Uchanie pojawiają się w źródłach historycznych w roku 1434. Pierwszym właścicielem był Radwan Łukasz.
W 1484 roku Paweł Jasieński , kasztelan sandomierski, właściciel połowy Uchań otrzymał od króla Kazimierza Jagiellończyka pozwolenie na lokalizację wsi na prawie magdeburskim. Wówczas Uchanie otrzymały prawa miejskie. Miasto, jak to zwykle bywało, zmieniało swoich właścicieli. Byli nimi: Uchańscy, Daniłłowiczowie, Rozeberg, Sieniata-Baliński, Popławski. Wzrastające miasteczko cieszyło się wielką przychylnością kolejnych królów polskich, którzy w trosce o jego rozwój nadawali mu kolejne przywileje.
Kresowe położenie sprawiło jednak, że jego losy, jak i całego pogranicza były burzliwe. Nękane wieloma grabieżczymi napadami, palone i okrutnie niszczone, upadało i powstawało naprzemiennie. Nie opodal poza osadą wzniesiono kościół parafialny. Jeszcze dalej na południowy- zachód, stanął na wzgórzu okazały zamek. Budowę zamku obronnego rozpoczął w 1484 roku Paweł Jasieński herbu Gozdawa, ówczesny kasztelan sandomierski który był właścicielem połowy Uchań. Budowlę dokończył jego syn. Pierwotnie było to niewielkie założenie, mieszkalny budynek z basztą w narożu północno-zachodnim.
W 1570 roku kolejni właściciele Uchańscy herbu Radwan rozbudowali zamek dostawiając do istniejącego budynku drugi, w kierunku południowym oraz otaczając dziedziniec czworobokiem murów obwodowych z trzema nowymi basztami w narożach. Brama znajdowała się w północnej kurtynie murów, bezpośrednio przy baszcie północno-wschodniej. Zarówno zamek jak i miasto Uchanie miało wielu właścicieli.
W 1590 roku Helena Uchańska wniosła zamek w posagu Mikołajowi Daniłłowiczowi herbu Sas. Na przełomie XVI i XVII wieku przebudowali oni zamek, powstało wtedy czteroskrzydłowe założenie. Wjazd przeniesiono nieco na zachód wznosząc budynek bramny poprzedzony długą szyją bramną. W drugiej połowie XVIII wieku Daniłłowiczowie opuścili rezydencję, która do 1786 roku uległa całkowitemu zniszczeniu. Zamek który w XVI wieku kilkakrotnie odpierał ataki Tatarów i podnosił się ze zniszczeń po ich oblężeniach zastał wysadzony, jak głosi legenda, przez Szwedów. Jak podają miejscowe opowieści, zamek wysadzili Szwedzi, ponieważ nie mogli z braku odpowiedniej ilości koni zabrać zgromadzonych w nim prochów, więc wysadzono je wraz z budowlą. Niestety, próżno szukać potwierdzenia tej opowieści w dokumentach.
Pozostałości wzgórza także nie świadczą o teorii wybuchu. Brak jest wyraźnego leja wybuchowego we wzgórzu zamkowym. Druga legenda głosi, że do zamku prowadziła podziemna droga z oddalonej o 7 km miejscowości Wojsławice. Ta jest bardziej prawdopodobna, ponieważ na zamkowym wzgórzu znajduje się częściowo zawalona piwnica, która mogłaby być pozostałością po owej drodze. Do 1810 roku ruiny zamku zniwelowano całkowicie. Z jego cegieł zbudowano gorzelnię i browar. Wśród miejscowej ludności krąży legenda, że miejscowość nazywała się kiedyś Klepaczów. Według tej legendy, w czasie budowy kościoła wśród majstrów wybuchła kłótnia w wyniku której jeden drugiemu obciął ucho, zaczęto mówić, że ucha nie ma. Od tych słów ? ucha nie? miejscowość przestała być Klepaczowem a zaczęła nazywać się Uchanie.
W czasie rozbiorów Polski Uchanie znajdowały się pod zaborem austriackim a później rosyjskim. Uchanie miały swój udział w powstaniu styczniowym. Dnia 18 stycznia 1863 roku miała tu miejsce potyczka pomiędzy oddziałami Rokitnickiego, a wojskami rosyjskimi. W XIX w. miasto Uchanie przemianowane zostało w osadę o charakterze miejskim. W czasie okupacji hitlerowskiej Uchanie zostały zniszczone.
Tragiczny los spotkał mieszkańców Uchań i okolicznych wsi. W Gminie Uchanie przeprowadzona została przez Niemców i ukraińskich nacjonalistów akcja pacyfikacyjna, która rozpoczęła się 13 stycznia 1943 r. i trwała z przerwami do maja tegoż roku. Mieszkańców Gminy wysiedlano do obozu przejściowego w Zamościu, stamtąd część trafiła do obozu w Siedlcach i Oświęcimiu. Dwór spalony w 2008r. Właściciel chce go odbudować. Trwają prace przy budowie nowego domu obok spalonego dworu.

tekst: Mariusz Dolhan 2011

Park

Park krajobrazowy z końca XIX w.

Inne

Oficyna drewniana z 2. poł. XIX w., dwie obory z przełomu XIX i XX w. oraz budynek gospodarczy.

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.