Srebrzyszcze

Stan obecny

Pałac wyremontowany, mieści się w nim szkoła podstawowa.

Historia

Pałac z końca XVII w.
Początki obecnego pałacu w Srebrzyszczu sięgają XVII wieku, gdy wzniesiono obronną siedzibę rodu Serebryskich herbu Korczak. Wieś ta od XV wieku stanowiła w połowie własność Serebryskich, w połowie zaś królewską
- II poł. XVII wieku - budowa murowanego piętrowego dworu Serebryskich, położonego na wzgórzu i otoczonego fosą oraz bagnami. Właścicielami drugiej części byli wówczas Krasińscy
1691 r. - wzmiankowany jest też drewniany dwór w drugiej części wsi, należący do Jana Węglińskiego (Węgleńskiego). 11 lat później przejął go Jan Serebryski
- 1714-1751 r. - właścicielami części wsi byli Jasieńscy
- 1739 r. - część Serebryszcza nabył Józef Łopuski herbu Ślepowron, który ufundował tu drewnianą cerkiew
- lata 1751-1758 - Łopuscy rozbudowali dwór obronny w pałac, prawdopodobnie wg projektu Pawła Antoniego Fontany, nadwornego architekta Sanguszków. Dobudowano istniejące do dziś alkierze po obu stronach klatek schodowych
- 1768 r. - sejm potwierdził prawo dziedziczenia całej wsi przez Antoniego Franciszka Łopuskiego, syna Józefa
punktorpocz. XIX wieku - częste zmiany właścicieli wsi, m.in. A. Grothus, J. Grabowska Sokołowska, J. Borucki. Stan pałacu znacznie się pogorszył
- 1870 r. - Serebryszcze nabył Klemens Lechnicki h. Zadora, powstaniec z 1863 roku. Wieś stanowiła posag jego małżonki, Karoliny Zawadzkiej
- lata międzywojenne - właścicielem pałacu został Felicjan Kajetan Lechnicki, poseł na Sejm RP i senator
- po 1945 r. - pałac będący własnością miejscowej RSP popadał stopniowo w coraz większą ruinę
- lata 70-te XX w. - RSP rozpoczyna remont pałacu, ostatecznie ukończony przez gminę. Z niewiadomych przyczyn zmieniono w stosunku do stanu poprzedniego kształt dachu nad korpusem pałacu, jednocześnie podwyższając obniżone w trakcie powojennego remontu ściany i okna korpusu w fasadzie południowej
- 80-te XX w. - pałac przeznaczono na siedzibę szkoły podstawowej
/Tekst zaczerpnięty ze strony https://zamki.res.pl Autor: Hubert Mącik/

Opis

Istniejący obecnie pałac w Srebrzyszczu (do lat 80-tych XX wieku Serebryszcze) powstał najprawdopodobniej w XVII wieku. Pierwotnie był to okazały dwór Serebryskich, o którego obronnym charakterze decydowała lokalizacja na wyniesieniu pośród stawów i bagien. Po licznych przebudowach i przekształceniach otoczenia, elementy obronne założenia są dziś niemal niewidoczne, poza stawem przy wjeździe do parku.
Pałac jest budynkiem murowanym, krytym blachą (do końca XIX wieku gontem), piętrowym, na obszernych, sklepionych piwnicach. Elewacja frontowa - południowa - jest symetryczna, jedenastoosiowa, z wyższym o pół piętra od korpusu trójosiowym pseudoryzalitem i dwuosiowymi, parterowymi alkierzami po bokach. Pseudoryzalit jest zwieńczony trójkątnym tympanonem z okrągłym okienkiem na osi. Okna, poza okienkami trzeciej kondygnacji ryzalitu i okienkiem w tympanonie - są pozbawione obramień. Drzwi wejściowe są obramione grubym półwałkiem. Nad alkierzami znajduje się ślepa murowana balustrada. Elewacje boczne są analogiczne, symetryczne, dwukondygnacyjne, trzyosiowe w dolnych kondygnacjach i jednoosiowe w górnych. Obie zwieńczone trójkątnymi tympanonami z niewielkim otworem w kształcie czwórliścia na osi.
Elewacja ogrodowa - północna jest jedenastoosiowa, podobnie jak frontowa, ale z tą różnicą, że alkierze od ogrodu są jednoosiowe, a trzyosiowe są cofnięte do tyłu ściany korpusu. Na środku tej elewacji jest wydatny ryzalit, trójosiowy, zwieńczony trójkątnym tympanonem. Artykulacja i obramienia okien są tu analogiczne jak w fasadzie południowej, podobnie balustrady nad alkierzami. Przy drzwiach, na osi elewacji znajdują się kamienne schody na planie półokręgu. Pałac ma wnętrze dwutraktowe, z sienią i kwadratowym salonem od strony ogrodu na osi. Po obu stronach sieni i salonu symetrycznie rozmieszczone po dwa pokoje, w alkierzach po dwa dalsze, mniejsze, prostokątne, zaś od ogrodu po jednym kwadratowym. Pośrodku bocznych części pałacu, pomiędzy alkierzami znajdują się dwie klatki schodowe, z których zachodnia ma zachowane sklepienie krzyżowe. Na piętrze układ pomieszczeń analogiczny jak na parterze, z tą tylko różnicą, że nad sienią i salonem znajduje się wielka sala przez całą szerokość pałacu, o wysokości półtorej kondygnacji. W sieni na dole - w narożnikach od północy oraz w sali na piętrze, pośrodku ścian bocznych, zachowały się kominki z XVIII wieku.
Pierwotnie, jak wynika z rozwarstwienia murów dokonanego w trakcie remontu w latach 70-tych XX wieku, pałac nie miał istniejących obecnie części parterowych. Późniejsze od reszty ścian korpusu są też ściany pokojów od ogrodu, flankujących salon. Same pokoje istniały zapewne od początków pałacu, bowiem w ścianach korytarzyków przy klatkach schodowych znajdują się zamurowane w XVIII wieku przejścia, prowadzące do tych pomieszczeń. Klatki schodowe były wówczas wyodrębnione w bryle budynku jako alkierze, być może wieżowe.Cały układ przestrzenny najstarszej części pałacu oraz ascetyczna artykulacja ścian zewnętrznych, pozwala wiązać tą budowlę ze warszawskim środowiskiem architektonicznym tego okresu, pozostającym pod silnym wpływem Tylmana z Gameren
Dookoła pałacu znajduje się park o powierzchni ok. 6 ha, pierwotnie regularny, w typie włoskim, obecnie założenie widoczne tylko częściowo. Zachowały się otaczające park szpalery drzew, poprzeczna aleja i dwa szpalery obrabiające okno widokowe na pola od północy, owalny gazon przy podjeździe do pałacu, staw i rzeczka-fosa. Wycięto zaznaczoną jeszcze na planie publikowanym w Katalogu Zabytków Sztuki w Polsce aleję na osi pałacu od strony północnej.
/Tekst zaczerpnięty ze strony https://zamki.res.pl Autor: Hubert Mącik/

Park

Park z XVIII w.