Babin

Stan obecny

Opuszczony i zrujnowany obiekt odkupił w końcu lat 90. Antoni Plewik, znany właściciel gospodarstwa rolno-szkółkarskiego w Stasinie.
Po zakończeniu remontu dworu nowy właściciel zamierza w części jego pomieszczeń zaaranżować dawne wnętrza dworskie i udostępnić je zwiedzającym. Jednocześnie prowadzi prace pielęgnacyjne w parku dworskim.

Historia

Dwór z ok. 1907 roku, przebudowany w latach 20. XX w., nadbudowany przed 1939 rokiem i w latach 50. XX w.

Nazywana dawniej Babino, Babyn Martyni, Babyn Petri. Po raz pierwszy wzmiankowana w dokumentach księcia Władysława Łokietka z 1311 roku , który nadał jej wówczas immunitet sądowy po to, by łatwej było ją przenieść na prawo niemieckie. Właścicielem tej szlacheckiej wsi był Zdzisław, syn komesa Zęborza.
W 1352 r. Babino było już własnością Piotra Pszonki, herbu Janina. W latach 1409-1431 właścicielem wsi był Mikołaj zwany Rawsza (Rawsa), mąż Stachury ? córki Pełki z Tudorowa w pow. sandomierskim. Od 1480 r. wsią władał Piotr Pszonka, w 1490 r. podsędek Ziemi Lubelskiej, a w 1501 r. sędzia ziemski lubelski. Piotr zmarł w 1525 roku. W 1452 r. we wsi był już dwór Pszonków z fosami i wałami obronnymi oraz karczma.
W XVI w. dziedzicem Babina był Stanisław Pszonka ? sędzia lubelski, założyciel razem z Piotrem Kaszowskim Rzeczypospolitej Babińskiej, będący zarazem jej burgrabią. Stanisław Pszonka zmarł w 1580 r. Po nim właścicielem Babina i burgrabią Rzeczypospolitej został jego syn Jakub, jeden z przywódców rokoszu Zebrzydowskiego, (w 1617 r. Jakub Pszonka powiększył dobra Babin o część Matczyna i pobliską Czółnę), a po nim Adam ? jego syn, z którego śmiercią w 1677 r. upadła Rzeczpospolita Babińska. Pszonkowie byli kalwinami.
Po śmierci Adama Babin odziedziczyła jego córka Zofia i wniosła wieś w posagu mężowi Karolowi Tarło ? wojewodzie lubelskiemu, katolikowi i budowniczemu kościoła w sąsiednim Matczynie (1730 r).W rękach Tarłów Babin pozostawał do 1787 r., po czym majątek przeszedł w ręce wierzycieli. W końcu XVIII w. utworzyły się w Babinie trzy niezależne dwory. Główna część wsi przeszła z rąk Tarłów do Mizgierów i Kordzikowskich. W 1831 r. wieś stała się miejscem bitwy pomiędzy strażami przednimi wojsk polskich gen. Sierawskiego i wojskami rosyjskich gen. Kreutza.
Zadłużone dobra babińskie przejął w 1833 r. Karol Zarański, a potem jego syn Józef (1864 r.) ? właściciel folwarku na Ziółkowszczyźnie z dworem, domem dla czeladzi zwanym browarem i drugim domem przy moście, karczmą lepianką i młynem. Częścią Babina władał w 1864 r. K. Wojciechowski. Rozległe dobra babińskie miały wówczas rozbudowany ośrodek dworski i ogród użytkowo-spacerowy.
Po 1892 r. dziedzicem Babina był Wacław Zarański, syn Józefa. Po nim majątek przejęła Zofia z Zarańskich Bielińska. Część dóbr odkupił od niej Klemens Osiecki (właściciel Dorohuska k. Chełma ? jego grób znajduje się na cmentarzu w Matczynie), który wzniósł w 1907. r. w Babinie nowy dwór murowany (w pobliżu starego drewnianego).Na przełomie XIX i XX wieku Babin był sporym ośrodkiem tkackim w pow. lubelskim ? pracowało tu kilkunastu tkaczy, z których najbardziej znanym był Jakub Maj. Mieszkańcy wsi chodzili aż do II wojny światowej ubrani w sukmany koloru brązowego z obszyciem czerwonym.
W 1912 r. dobra babińskie nabył Henryk Nowakowski i znacznie rozbudował majątek. W 1923 r. przejął je jego syn Jan Nowakowski (w 1926 r. majątek liczył 251 ha). Żonaty z Marią z Hemplów miał jedną córkę ? utalentowaną dziennikarkę Izabelę Kopciową. Po II wojnie światowej dobra babińskie rozparcelowano. W dworze mieściła się początkowo szkoła i poczta, potem przejęły go (w 1946 r.) Państwowe Zakłady Hodowli Roślin ? Majątek Babin.
W 1940 r. powstała w Babinie Spółdzielnia Spożywców \\\"Jedność\\\", będąca w istocie przykrywką dla działalności ruchu oporu. M.in. członkiem zarządu spółdzielców był Paweł Bartoszcze ps. Rola ? komendant placówki BCh w Babinie. Do utworzonego w 1944 r. 8 pp AK placówka Babin wystawiła pluton dowodzony przez Henryka Jaroszyńskiego ps. Heliodor. W latach 80. XX w. właścicielem gospodarstwa w Babinie stał się Kombinat Ogrodniczy w Leonowie.
Po 1990 r. gospodarstwo przejęła AWRSP.

Park

Park z 2. poł. XVIII w., przekształcony na przełomie XIX i XX w.

Inne

Czworak z pocz. XX w., dom ogrodnika drewniany z pocz. XX w.
Stodoła murowano-drewniana z pocz. XX w., przebudowana po 1945 roku.
Domek dla ptactwa wodnego z pocz. XX w.

tekst Mariusz Dolhan 2011