Lulkowo

Stan obecny

Własność prywatna, kaplica.

Historia

Pałac z 2 poł. XIX w.
Wcześniejsze nazwy tej wsi to Lewlkaw i Lulkau (niem.). W czasach krzyżackich należała ona do komturii bierzgłowskiej, a następnie do toruńskiej. Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1414 r., kiedy to w aktach magistratu toruńskiego zapisany został Henryk Lulkau, który rzekomo nadał jej nazwę od swego nazwiska. W lustracji komturii bierzgłowskiej Lulkowo zapisano jako wieś z 53 włókami, od których osadnicy płacili po 24 m. czynszu. Krzyżackie księgi szkodowe z 1415 r. podawały, że we wsi znajdowało się 46 włók, z których każda dawała po 15 skotników i 5 korcy owsa rocznie. 42 włóki były obsadzone, zaś 4 puste. Były tu także 4 ogrody oraz karczma. W 1457 r. za przysługi oddane przez Toruń w czasie wojny polsko-krzyżackiej, król Kazimierz Jagiellończyk darował miastu całą komturię toruńską wraz z Lulkowem. Ciekawą informacją jest fakt, że już w 1594 r. we wsi znajdowała się szkoła, dla której drewno mieli dostarczać osadnicy ze Świerczynek. W późniejszym czasie wieś włościańską zamieniono na folwark. W okresie rozbiorów Torunianie puścili wieś w dzierżawę, jednym z dzierżawców był w 1774 r. Dobrski. W 1817 r. Lulkowo zostało sprzedane w ręce prywatne. Pierwszym XIX-wiecznym właścicielem dóbr był Carl Tobias von Blumberg, następnie niejaki Weinschenk, budowniczy tutejszej cukrowni. Dziedzic wybudował też obecny dwór oraz nowoczesne zabudowania gospodarcze i czworaki. W 1885 r. Lulkowo miało 1060 ha obszaru, na co składało się 696 ha ziemi uprawnej, 19 ha łąk, 335 ha lasów i 9 ha nieużytków. We wsi znajdowało się 14 domów z 215 m-cami (w tym 165 katolików i 50 ewangelików) oraz 25 innych budynków. Należała ona do parafii w Świerczynkach, tam też dzieci uczęszczały do szkoły. W majątku wybudowano także cegielnię parową. Poza tym specjalizował się w hodowli owiec rasy Southdown, tryków i świń rasy Yorkshire. W 1891 r. dobra nabyła Komisja Osiedleńcza, która poddała je parcelacji. W okresie międzywojennym właścicielem resztówki z 52 ha gruntów był Józef Balcerzak. Gospodarstwo przynosiło 464 marki dochodu katastralnego; na jego obszar składało się 48 ha ziemi uprawnej, 2 ha łąk i pastwisk oraz 2 ha nieużytków. Po 2. wojnie światowej dawny folwark został własnością Skarbu Państwa Polskiego, a w pałacu utworzono szkołę, która mieściła się tutaj do 1999 r.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Książka Adresowa Gosp. Rolnych pow. 50 ha Woj. Pomorskiego, 1929;
J. Krzepela "Rody Ziem Pruskich", 1927;
Wikipedia.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Pałac neorenesansowy. Budynek wzniesiony na nierównomiernym planie, w większości podpiwniczony, składa się z kilku zasadniczych brył. Piętrowej wysuniętej na zachód, piętrowego korpusu w dłuższej osi zbliżonej do W-E i parterowych przybudówek, dostawionych od północy i od wschodu. Dwie wyższe części posiadają dodatkowe mezzanino, pełniące funkcje poddasza. Za fasadę budynku przyjmujemy południową elewację bryły głównej z 7 osiami, z których trzy środkowe znajdują się w nieznacznym ryzalicie, nad werandą dźwigającą balkon. Okna zamknięte są od góry łukami, tworzącymi ozdobną arkadę. Sama weranda sprawia wrażenie przebudowanej. Być może luksfery wypełniające przestrzenie pomiędzy filarami wmurowano później. Po bokach ryzalitu lizeny, zaś całość wieńczy trójkątny szczyt. Zachodnia bryła wybudowana na planie kwadratu, mocno wysunięta przed fasadę, w narożniku posiada 3-kondygnacyjną, oktagonalną wieżę. Jej elewacje: płd. i północna są 3-osiowe, zaś zachodnia 2-osiowa; podobnie jak reszta budynku zdobione gzymsami i trójkątnymi przyczółkami nad oknami 1. piętra. Najdalej na wschód wysunięta jest parterowa część, dawna sala balowa, stanowiąca obecnie kaplicę p.w. Chrystusa Króla Wszechmogącego.

Park

Park krajobrazowy z 2. poł. XIX w., niegdyś o pow. 1,7 ha, zachowany w dawnych granicach, nieznacznie zmniejszony od strony południowej. Główna część starodrzewu jest oddalona od pałacu o 170 m. w kierunku wschodnim i stanowi płn.-wschodnią część dz. ew. nr 041506_2.006.56 o pow. 2,1327 ha, ze stawem pośrodku. Teren pomiędzy parkiem a pałacem niegdyś zajmowały sady i ogrody - obecnie są to w większości nieużytki.
Analiza i pomiary na podst. Geoportal, Mapster:
http://www.mapywig.org/m/WIG_maps/series/025K_old/%281510%29_REJON_TORUN_2_TORUN_1925.jpg

Inne

Zabudowania gospodarcze
Pozostałości ogrodzenia i bramy
Zdewastowany cmentarz ewangelicki

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011