Kowrózek

Stan obecny

Własność prywatna.

Historia

Dwór z 1 poł. XIX w.
Wieś nie istniała w czasach staropolskich ani krzyżackich, a jej tereny przez wieki wchodziły w skład dóbr zakonu jezuitów z Torunia. Po sekularyzacji zakonu znalazły się w obrębie majętności Kowróz. W 1822 r. w południowo wschodniej części dóbr utworzono folwark Kowrózek. Wybudowany tu został dwór oraz zabudowania gospodarcze, a w otoczeniu dworu powstał niewielki park. Do czasów 1. wojny światowej majątek pozostawał w rękach niemieckich. W 1924 r. nabył go Józef Kiedroń (1879-1932) ze Śląska Cieszyńskiego, ożeniony z Zofią Grabską h. Pomian. W 1929 r. pod ich zarządem dobra miały 156 ha i przynosiły 2231 marek dochodu katastralnego. Na ogólny obszar składało się 146 ha ziem uprawnych, 4 ha łąk i pastwisk, 4 ha nieużytków i 2 ha wód. Józef Kiedroń pochodził z Datyni Dolnych na Zaolziu, był górnikiem, później inżynierem, dyrektorem kopalni; aktywnym działaczem politycznym i społecznym. Walczył też w powstaniach i wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 r. W okresie II RP pełnił funkcję ministra przemysłu i handlu. Żona - Zofia była wcześniej zamężna za Dymitra Kirkora, z którym miała dwóch synów: Witolda i Stanisława. Na skutek przygód w Europie urodziła syna Janika, którego później zaadoptował Kiedroń i dał mu swoje nazwisko. Razem z Zofią mieli jeszcze syna Władysława. Józef zmarł na skutek zatrucia gazem w kopalni (być może miał też nowotwór), podczas operacji w Berlinie. W czasie pogrzebu nad grobem w Cieszynie zgromadziły się tysiące ludzi, przemawiał przyjaciel Józefa, poseł do parlamentu czeskiego - Jan Buzek. Później Zofia z Władysławem osiadła w Kowrózku, gdzie gospodarowała do wybuchu 2. wojny światowej. Tam też napisała pamiętniki opisujące jej życie. We wrześniu 1939 r. Kiedroniowie musieli opuścić majątek. Syn Stanisław jako pracownik rządu II RP wyjechał do Anglii i nigdy nie zobaczył już matki, kraj odwiedził dopiero w latach 70. XX w. Wojnę przetrwał jeden z pamiętników, zaś później Zofii udało się odtworzyć dwa pozostałe, które jej siostrzenica wydała drukiem w latach 80. Zofia zmarła w Warszawie w 1952 r. i pochowana została w grobie rodzinnym Grabskich. Po wojnie majątek w Kowrózku zabrał Skarb Państwa Polskiego. W dworku utworzono mieszkania, a na terenie dawnego folwarku istniały gospodarstwa rolne, m.in. zakład hodowli nasiennej.
Źródła:
Kalendarz Beskidzki, artykuł Władysławy Magiery "Razem do historii" ; http://www.kalendarz.bielsko.biala.pl/artykuly/37/razem-do-historii
Książka Adresowa Gosp. Rolnych pow. 50 ha Woj. Pomorskiego, 1929;
Źródło poch. zdjęcia archiwalnego: HaloCieszyn.pl, artykuł "Józef Kiedroń - czy był bohaterem?"; https://halocieszyn.pl/2011/12/16/czy-byl-bohaterem/;
Analizy i pomiary: Mapster, Geoportal.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór późnoklasycystyczny. Budynek parterowy, nakryty dwuspadowym dachem, wzniesiony na planie prostokąta w dłuższej osi W-E, fasadą skierowany na południe. Centralnie umieszczony znaczny ryzalit zwieńczony trójkątnym frontonem. W dolnej kondygnacji ryzalitu ganek do którego prowadzą schody, z dwoma oknami porte-fenetre, pomiędzy którymi umieszczono drzwi wejściowe - całość zamknięta od góry potrójną arkadą. Na poziomie piętra balkon, zdobiony 4. kolumienkami i tralkową balustradą.

Park

Główna część parku znajduje się na dz. ew. nr ...1/42 o pow. 4,2 ha i zajmuje na niej ok. 1,3 ha, natomiast fizycznie park jest większy i liczy ok. 2 ha wraz ze stawem w płd. części. Środkową część parku oraz teren przyległy do niego od płd.-wschodu poszatkowano na niewielkie działki. Park zachował się w swoich dawnych granicach z pocz. XX w.
Mapster: http://www.amzpbig.com/maps/2877_Culmsee_1909.jpg

Inne

Spichlerz, 2. poł. XIX w.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011